ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

مدیران انجمن: parse, javad123javad

ارسال پست
نمایه کاربر
CO2

عضویت : شنبه ۱۳۹۰/۱۰/۲۴ - ۱۱:۳۱


پست: 55

سپاس: 4

جنسیت:

ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط CO2 »

سلام
درباره ترازوی حکمت چی میدونید؟چطور کار میکنه؟میگن هفت کفه داشته و با دقت 1/10 گرم میتونسته اندازه گیری کنه!!!!
لطفا روش کارش رو بهم بگید. smile051

نمایه کاربر
Vanda

عضویت : پنج‌شنبه ۱۳۸۷/۴/۱۳ - ۱۸:۴۷


پست: 321

سپاس: 71

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط Vanda »

smile024

نمایه کاربر
MA*MA

نام: مهتاب

عضویت : پنج‌شنبه ۱۳۹۰/۱۲/۱۸ - ۱۳:۳۵


پست: 48

سپاس: 10

جنسیت:

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط MA*MA »

CO2 نوشته شده:سلام
درباره ترازوی حکمت چی میدونید؟چطور کار میکنه؟میگن هفت کفه داشته و با دقت 1/10 گرم میتونسته اندازه گیری کنه!!!!
لطفا روش کارش رو بهم بگید. smile051
شما که این همه اطلاعات داری به مام توضیح بده دیگه ما کلا نمی دونیم اینی که شما گفتی چیه.

نمایه کاربر
Angel!

عضویت : چهارشنبه ۱۳۸۹/۱۲/۱۸ - ۲۱:۴۳


پست: 2552

سپاس: 955

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط Angel! »

Vanda نوشته شده:smile024
smile024 تو میدونی این چی میگه؟

نمایه کاربر
اماتور

عضویت : پنج‌شنبه ۱۳۹۰/۱۲/۲۵ - ۱۲:۴۳


پست: 2909

سپاس: 2151

جنسیت:

تماس:

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط اماتور »

MA*MA نوشته شده:
CO2 نوشته شده:سلام
درباره ترازوی حکمت چی میدونید؟چطور کار میکنه؟میگن هفت کفه داشته و با دقت 1/10 گرم میتونسته اندازه گیری کنه!!!!
لطفا روش کارش رو بهم بگید. smile051
شما که این همه اطلاعات داری به مام توضیح بده دیگه ما کلا نمی دونیم اینی که شما گفتی چیه.
مهتاب جون این بابا خودش نمیدونه بد تو داری از خودش میپرسی ؟ smile022

نمایه کاربر
Angel!

عضویت : چهارشنبه ۱۳۸۹/۱۲/۱۸ - ۲۱:۴۳


پست: 2552

سپاس: 955

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط Angel! »

شاید هفت اسمان منظورش باشه smile018

نمایه کاربر
MA*MA

نام: مهتاب

عضویت : پنج‌شنبه ۱۳۹۰/۱۲/۱۸ - ۱۳:۳۵


پست: 48

سپاس: 10

جنسیت:

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط MA*MA »

اماتور نوشته شده:
MA*MA نوشته شده:
CO2 نوشته شده:سلام
درباره ترازوی حکمت چی میدونید؟چطور کار میکنه؟میگن هفت کفه داشته و با دقت 1/10 گرم میتونسته اندازه گیری کنه!!!!
لطفا روش کارش رو بهم بگید. smile051
شما که این همه اطلاعات داری به مام توضیح بده دیگه ما کلا نمی دونیم اینی که شما گفتی چیه.
مهتاب جون این بابا خودش نمیدونه بد تو داری از خودش میپرسی ؟ smile022
خوب اون تا اینجاشو می دونه من که تا اینجاشم نمی دونستم اصلا اسمشم به گوشم نخورده بود.

نمایه کاربر
Conversely_heart

عضویت : یک‌شنبه ۱۳۹۱/۵/۲۲ - ۱۴:۳۵


پست: 8

سپاس: 10

جنسیت:

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط Conversely_heart »

ترازوش لمسیه یا دکمه ای؟!؟!
اگر عاقلی بخیه بر مو مزن / بجز پنبه بر نعل آهو مزن

سوی مطبخ افكن ره كوچه را / منه در بغل آش آلوچه را

كه نعل از تحمل مربا شود / به صبر آسیا ، كهنه حلوا شود

ز افسار زنبور و شلوار ببر / قفس می توان ساخت ، اما به صبر

نمایه کاربر
MA*MA

نام: مهتاب

عضویت : پنج‌شنبه ۱۳۹۰/۱۲/۱۸ - ۱۳:۳۵


پست: 48

سپاس: 10

جنسیت:

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط MA*MA »

حالا این ترازو کلا چی کار می کنه؟

نمایه کاربر
anTi-ИeuTЯin0

عضویت : جمعه ۱۳۹۰/۱۱/۷ - ۱۵:۱۵


پست: 774

سپاس: 239

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط anTi-ИeuTЯin0 »

ترازوي حكمت يك ترازوست كه توسط خازني طراحي و ساخته شُده بطوريكه گفته ميشه 7 كفه داشته امّا در سايت موزه علوم و فنون جمهوري اسلامي ايران 5 كفه براي ان توضيح دادند و در توضيحي كه آورده ميشه نيز پنج كفه براي آن تعيين شُده!! (حالا چرا اغلب ميگويند 7 كفه مـ ـن نيز نميدانم!) امّا به دليل هَمان تعداد كفه ها و نحوهء كار براي اندازه گيري اوزان دقتِ بالايي داشته،در كتاب خازني در موردِ ساخت و نحوهء كاركردش توضيح داده شُده ، امّا اثري از خودِ ترازو نيست گويا!
سايتِ موزه:
http://www.irstm.ir/%D9%85%D9%88%D8%B2% ... fault.aspx
9.jpg
مَمنون از سوالت..به طرز كارش فكر نكرده بودم :
میزان الحکمه بازویی افقی به طول حدود دو متر با مقطعی مستطیل به ابعاد حدود پنج و ده سانتیمتر داشت که از آهن یا برنج ساخته می شد. وسط بازو برای استحکام بیشتر ضخیمتر بود. تیرچه ای عرضی (العارضة ) از جنس بازو به طول حدود هفتادوپنج سانتیمتر عمود بر طول بازو و به صورت افقی بر آن نصب می شد. زبانة ترازو نیز از جنس بازو و به طول حدود پنجاه سانتیمتر بود که به صورت قائم به وسط بازو متصل بود. حول زبانه ، قابی (الفیارین ) از همان جنس زبانه قرار داشت که از سه طرف زبانه را احاطه می کرد. قسمت پایین آن از طرفین به صورت افقی به موازات تیرچه و بر بالای آن قرار می گرفت و قاب با چند قلاب (المعالیق ) به جایی آویزان می شد. در قسمت پایین قاب و مقابل آن نیز بر روی تیرچه سوراخهای ریزی وجود داشت که نخهایی ابریشمی از آنها می گذشت و در دو طرف گره می خورد و بازو به همراه تیرچه و زبانه و پله ها به وسیلة همین نخها از قاب آویزان بود. ترازو پنج پله داشت که به بازو آویزان می شد و هر کدام نامی داشت ، بدین قرار: پلة هوایی اول (الطرفیة الهوائیة الاولی )، پلة هوایی دوم (الطرفیة الهوائیة الثانیة )، پلة آبی یا پلة حاکم (کفة الماءِ الثالثه ) که به زیر پلة هوایی دوم متصل می شد، پلة مُجَنَّحة و پلة مُنْقَلَة . دو پلة آخر متحرک بود و روی بازو جابجا می شد. ظرف آبی نیز زیر پلة آبی قرار می گرفت . آویزه ای به نام رُمّانة برای افزودن وزنه به نیمة سبک بازو و ایجاد تعادل به بازو آویزان می شد که بر روی آن حرکت می کرد. سطح بالایی بازو مدرّج بود و پس از آنکه ترازو به حالت تعادل درمی آمد، اندازه گیریها مستقیماً از روی این درجه بندیها خوانده می شد (خازنی ، ص 93ـ104، 11). مجموعة بازو و زبانه در موقع ساخت متعادل می شد. هریک از پله ها را به حسب نیاز به بازو می آویختند و قبل از شروع به وزن کردن اجسام ، ترازو را با آویختن رمّانه در طرف سبکتر آن یا با افزودن وزنه هایی در پلة طرف سبکتر، متعادل می کردند، که این کار «تعدیل ترازو» نام داشت (همان ، ص 110؛ رجوع کنید به تصویر).

خازنی در ادامه (ص 110ـ111) به توضیح پنج روش مختلف برای وزن کردن اشیا با ترازوی حکمت ، پس از تعدیل ترازو پرداخته است . در روش اول ــ که روش همة ترازوها بود ــ برای سنجش وزن جسم از پله های هوایی سمت راست و چپ استفاده می شد. در روش دوم ، بعد از تعیین وزن جسم در هوا، وزن آن در آب با استفاده از پلة هوایی سمت راست و پلة آبی سمت چپ به دست می آمد. در روش سوم ، با استفاده از مُنقلة واقع در سمت راست و پلة آبی ، وزن هوایی جسم در حالی که در آب فرو رفته بود، به دست می آمد. روش چهارم برای تشخیص دو فلز تشکیل دهندة یک همبسته و با استفاده از دو پلة متحرک و یک پلة آبی ، و پس از به دست آوردن وزن هوایی جسم ، به کار می رفت . روش پنجم نیز روش ترازوی صَرف ــ که در صرافی به کار می رفت ــ نام داشت و وزن کردن با آن به دو صورت انجام می شد: 1) با استفاده از پلة هوایی سمت راست و پلة منقلة آویزان از سمت چپ بازو که به آن «ترکیب صرف » گفته می شد. 2) با استفاده از پلة هوایی سمت راست در حالی که هر دو پلة متحرک به سمت چپ بازو آویزان بود، که به آن «ترکیب قفایی » گفته می شد. در این دو صورت از پلة هوایی سمت چپ و رمّانه برای متعادل ساختن ترازو استفاده می کردند (همان ، ص 111). خازنی روشهای وزن کردن اجسام و محاسبة وزن هوایی و آبی آنها را با این ترازو بتفصیل شرح داده است ( رجوع کنید به همان ، ص 110ـ 115).

به نوشتة خازنی (ص 126)، ترازوی حکمت علاوه بر وزن کردن معمولی اجسام ، برای تشخیص در صد خلوص فلزات و گوهرها و تشخیص عیوبی نظیر وجود حفره های هوا در آنها، تعیین همبستة فلزها، تعیین نوع فلزها و گوهرهای ناشناخته ، و تعیین وزن مخصوص اجسام پس از اندازه گیری وزنهای هوایی و آبی و وزن آبِ هم حجم جسم به کار می رفت . خازنی همچنین هفت مورد از کاربردهای ترازوی حکمت و تفاوت آن را با ترازوهای دیگر بر شمرده از جمله اینکه ضمن وزن کردن فلزها و گوهرها با ترازوی حکمت ، جنس این مواد نیز تعیین می شده ، در حالی که این کار با ترازوهای دیگر عملی نبوده است (ترجمة فارسی ، ص 12ـ13).

ترازوی حکمت ، «جامع » (المیزان الجامع ) نیز نامیده می شد (خازنی ، ص 92) و این نامگذاری به سبب جامعیت آن در انجام دادن کارهایی بود که به گونه ای به وزن کردن اجسام مربوط می شد. پس از آنکه خازنی اینگونه ترازوها را ساخت ، در عالم اسلام ترازوی دیگری که از لحاظ دقت علمی و جامعیت کاربرد با آنها مقایسه شدنی باشد، ساخته نشد. ترازوهای بعدی عموماً ترازوهایی ساده یا قپانهایی بودند که بازرگانان و دیگران از آنها استفاده می کردند. علم اوزان نیز پیشرفت نکرد و منحصر به ارائة دستورهای ساخت ترازوهای ساده شد ( زندگینامة علمی دانشوران ، ج 7، ص 337).

ترازوی حکمت از دقت و جامعیتی بسیار زیاد و به تعبیری «خارق العاده » برخوردار بود ( > دایرة المعارف تاریخ علوم عربی < ، ج 2، ص 637) و این دقت به عوامل متعددی بستگی داشت . به نوشتة خازنی (ص 4ـ5) اگر سازندة ترازو چیره دست و ماهر باشد، ترازو با دقت محاسبة یک حبه ( 68 1 مثقال ) در مجموعِ هزار مثقال عمل خواهد کرد. بر این اساس ، ترازوی حکمت از دقتی برابر با 75 سانتیگرم در 5ر4 کیلوگرم ، یا به عبارت دیگر، دقت یک به شصت هزار برخوردار بود ( د. اسلام ، ج 7، ص 198). مقایسه بین نمونه هایی از وزن مخصوص چند مادّه که خازنی به آنها دست یافت ، با مقادیری که بعد از وی و بویژه بر اثر پژوهش دانشمندان اروپایی به دست آمد، دقت ترازوی حکمت و وسواس علمی به کاربَرَندگان آن را نشان می دهد. مییلی (ص 222) جدولی برای مقایسة تعدادی از این اوزان تنظیم کرده است . این دقت ترازوی حکمت ، بویژه نتیجة طراحی و ساخت دقیق آن بوده است ، از جمله طول بلند اجزای آن بویژه بازو، ترازو را در برابر حرکتها و انحرافات کوچک نیز حساس می کرد. اگر به سبب وزن سنگین مجموعة بازو و زبانه ، قرار می شد که این بخش از ترازو به وسیلة یاتاقان و پایه ثابت شود، اصطکاک بسیاری به وجودمی آمد که از دقت ترازو می کاست . برای جلوگیری از این اصطکاک ، این مجموعه با رشته نخهای ابریشمی به قاب ترازو آویخته ، و خود قاب نیز به جایی آویزان می شد و به این ترتیب ، اصطکاک تقریباً از بین می رفت . این تعلیق مضاعف ، ترازو را در برابر نوسانات بسیار کوچک نیز حساس می کرد. دقت فراوانی می شد که مرکز تعلیق مجموعة بازو و زبانه بر مرکز ثقل آن منطبق باشد و این عمل نیز تأثیر بسیاری بر دقت ترازو داشت . خازنی در چند جای مختلف از میزان الحکمة (مثلاً ص 105ـ106) به نکاتی اشاره کرده است که رعایت آنها در ساخت ترازو موجب دقیق شدن ترازو می گردد. همچنین هنگام بحث در بارة ثقل اجسام ، به طور مفصّل به بررسی انطباق مرکز ثقل و مرکز تعلیق اجسام پرداخته و حالتهای مختلف انحراف این دو را نسبت به یکدیگر و تأثیر آن را در تعادل ترازو شرح داده و چگونگی آزمایش تعادل ایستاییِ مجموعة بازو و زبانه را نیز توضیح داده است (همان ، ص 96ـ100).

دقت در چگونگی کار با ترازو نیز تأثیر بسزایی در دقت عمل وزن کردن اجسام داشته و توضیحاتی که خازنی در بخشهای مختلف (مثلاً ص 92، 113) در بارة کار با ترازوی حکمت داده ، نشان دهندة این امر است . او به تأثیر ترکیبهای مختلف محلول در آب و نیز تأثیر درجة حرارت بر وزن مخصوص آب و درنتیجه به تأثیر آن در به دست آوردن وزن مخصوص اجسام توجه داشته است . به همین علت بارها (همانجاها) تأکید کرده است که برای وزن کردن اجسام باید از آب یک منبع خاص استفاده کرد و شرایط هوایی معتدل به دور از سرما و گرمای شدید را هنگام وزن کردن اجسام در نظر داشت .

نکتة دیگری که خازنی برای درستی وزن کردن اجسام با ترازوی حکمت بر آن تأکید کرده (ص 111، 116ـ117)، دقت در این است که در جسم ، حفره ای که آب به آن نرسد، وجود نداشته باشد، وگرنه وزن آبی آن درست محاسبه نخواهد شد. وزن کننده باید دقت کند که وقتی جسمی را در آب فرو می برد، آب به همة اجزای آن برسد (همانجاها). برای حصول اطمینان از یکنواخت بودن مواد مورد آزمایش ، فلزات چکش کاری می شدند و سنگهای قیمتی را در آتش می نهادند تا حفره های داخلی آنها نمایان شوند آنگاه با ایجاد سوراخ راهی به حفره ایجاد می شد تا هوا و خاک از آن خارج شود و موقع وزن کردن ، آبْ حفره ها را نیز پُرکند(همان ،ترجمة فارسی ،ص 69). فلزات را قبل از وزن کردن ، تخلیص و از کیفیت آنها اطمینان حاصل می نمودند. تخلیص بعضی از مواد مانند آهن با روشهای پیچیدة ریخته گری میسر بود که خازنی (ص 56 ـ57) شرح آن را به نقل از ابوریحان بیرونی آورده است .
http://www.encyclopaediaislamica.com/ma ... p?sid=3411
شما دسترسی جهت مشاهده فایل پیوست این پست را ندارید.

امید سیدیان

عضویت : پنج‌شنبه ۱۳۹۱/۴/۱۵ - ۲۰:۲۷


پست: 495

سپاس: 565

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط امید سیدیان »

پاد نوترينو نوشته شده:ترازوي حكمت يك ترازوست كه توسط خازني طراحي و ساخته شُده بطوريكه گفته ميشه 7 كفه داشته امّا در سايت موزه علوم و فنون جمهوري اسلامي ايران 5 كفه براي ان توضيح دادند و در توضيحي كه آورده ميشه نيز پنج كفه براي آن تعيين شُده!! (حالا چرا اغلب ميگويند 7 كفه مـ ـن نيز نميدانم!) امّا به دليل هَمان تعداد كفه ها و نحوهء كار براي اندازه گيري اوزان دقتِ بالايي داشته،در كتاب خازني در موردِ ساخت و نحوهء كاركردش توضيح داده شُده ، امّا اثري از خودِ ترازو نيست گويا!
سايتِ موزه:
http://www.irstm.ir/%D9%85%D9%88%D8%B2% ... fault.aspx
9.jpg
مَمنون از سوالت..به طرز كارش فكر نكرده بودم :
میزان الحکمه بازویی افقی به طول حدود دو متر با مقطعی مستطیل به ابعاد حدود پنج و ده سانتیمتر داشت که از آهن یا برنج ساخته می شد. وسط بازو برای استحکام بیشتر ضخیمتر بود. تیرچه ای عرضی (العارضة ) از جنس بازو به طول حدود هفتادوپنج سانتیمتر عمود بر طول بازو و به صورت افقی بر آن نصب می شد. زبانة ترازو نیز از جنس بازو و به طول حدود پنجاه سانتیمتر بود که به صورت قائم به وسط بازو متصل بود. حول زبانه ، قابی (الفیارین ) از همان جنس زبانه قرار داشت که از سه طرف زبانه را احاطه می کرد. قسمت پایین آن از طرفین به صورت افقی به موازات تیرچه و بر بالای آن قرار می گرفت و قاب با چند قلاب (المعالیق ) به جایی آویزان می شد. در قسمت پایین قاب و مقابل آن نیز بر روی تیرچه سوراخهای ریزی وجود داشت که نخهایی ابریشمی از آنها می گذشت و در دو طرف گره می خورد و بازو به همراه تیرچه و زبانه و پله ها به وسیلة همین نخها از قاب آویزان بود. ترازو پنج پله داشت که به بازو آویزان می شد و هر کدام نامی داشت ، بدین قرار: پلة هوایی اول (الطرفیة الهوائیة الاولی )، پلة هوایی دوم (الطرفیة الهوائیة الثانیة )، پلة آبی یا پلة حاکم (کفة الماءِ الثالثه ) که به زیر پلة هوایی دوم متصل می شد، پلة مُجَنَّحة و پلة مُنْقَلَة . دو پلة آخر متحرک بود و روی بازو جابجا می شد. ظرف آبی نیز زیر پلة آبی قرار می گرفت . آویزه ای به نام رُمّانة برای افزودن وزنه به نیمة سبک بازو و ایجاد تعادل به بازو آویزان می شد که بر روی آن حرکت می کرد. سطح بالایی بازو مدرّج بود و پس از آنکه ترازو به حالت تعادل درمی آمد، اندازه گیریها مستقیماً از روی این درجه بندیها خوانده می شد (خازنی ، ص 93ـ104، 11). مجموعة بازو و زبانه در موقع ساخت متعادل می شد. هریک از پله ها را به حسب نیاز به بازو می آویختند و قبل از شروع به وزن کردن اجسام ، ترازو را با آویختن رمّانه در طرف سبکتر آن یا با افزودن وزنه هایی در پلة طرف سبکتر، متعادل می کردند، که این کار «تعدیل ترازو» نام داشت (همان ، ص 110؛ رجوع کنید به تصویر).

خازنی در ادامه (ص 110ـ111) به توضیح پنج روش مختلف برای وزن کردن اشیا با ترازوی حکمت ، پس از تعدیل ترازو پرداخته است . در روش اول ــ که روش همة ترازوها بود ــ برای سنجش وزن جسم از پله های هوایی سمت راست و چپ استفاده می شد. در روش دوم ، بعد از تعیین وزن جسم در هوا، وزن آن در آب با استفاده از پلة هوایی سمت راست و پلة آبی سمت چپ به دست می آمد. در روش سوم ، با استفاده از مُنقلة واقع در سمت راست و پلة آبی ، وزن هوایی جسم در حالی که در آب فرو رفته بود، به دست می آمد. روش چهارم برای تشخیص دو فلز تشکیل دهندة یک همبسته و با استفاده از دو پلة متحرک و یک پلة آبی ، و پس از به دست آوردن وزن هوایی جسم ، به کار می رفت . روش پنجم نیز روش ترازوی صَرف ــ که در صرافی به کار می رفت ــ نام داشت و وزن کردن با آن به دو صورت انجام می شد: 1) با استفاده از پلة هوایی سمت راست و پلة منقلة آویزان از سمت چپ بازو که به آن «ترکیب صرف » گفته می شد. 2) با استفاده از پلة هوایی سمت راست در حالی که هر دو پلة متحرک به سمت چپ بازو آویزان بود، که به آن «ترکیب قفایی » گفته می شد. در این دو صورت از پلة هوایی سمت چپ و رمّانه برای متعادل ساختن ترازو استفاده می کردند (همان ، ص 111). خازنی روشهای وزن کردن اجسام و محاسبة وزن هوایی و آبی آنها را با این ترازو بتفصیل شرح داده است ( رجوع کنید به همان ، ص 110ـ 115).

به نوشتة خازنی (ص 126)، ترازوی حکمت علاوه بر وزن کردن معمولی اجسام ، برای تشخیص در صد خلوص فلزات و گوهرها و تشخیص عیوبی نظیر وجود حفره های هوا در آنها، تعیین همبستة فلزها، تعیین نوع فلزها و گوهرهای ناشناخته ، و تعیین وزن مخصوص اجسام پس از اندازه گیری وزنهای هوایی و آبی و وزن آبِ هم حجم جسم به کار می رفت . خازنی همچنین هفت مورد از کاربردهای ترازوی حکمت و تفاوت آن را با ترازوهای دیگر بر شمرده از جمله اینکه ضمن وزن کردن فلزها و گوهرها با ترازوی حکمت ، جنس این مواد نیز تعیین می شده ، در حالی که این کار با ترازوهای دیگر عملی نبوده است (ترجمة فارسی ، ص 12ـ13).

ترازوی حکمت ، «جامع » (المیزان الجامع ) نیز نامیده می شد (خازنی ، ص 92) و این نامگذاری به سبب جامعیت آن در انجام دادن کارهایی بود که به گونه ای به وزن کردن اجسام مربوط می شد. پس از آنکه خازنی اینگونه ترازوها را ساخت ، در عالم اسلام ترازوی دیگری که از لحاظ دقت علمی و جامعیت کاربرد با آنها مقایسه شدنی باشد، ساخته نشد. ترازوهای بعدی عموماً ترازوهایی ساده یا قپانهایی بودند که بازرگانان و دیگران از آنها استفاده می کردند. علم اوزان نیز پیشرفت نکرد و منحصر به ارائة دستورهای ساخت ترازوهای ساده شد ( زندگینامة علمی دانشوران ، ج 7، ص 337).

ترازوی حکمت از دقت و جامعیتی بسیار زیاد و به تعبیری «خارق العاده » برخوردار بود ( > دایرة المعارف تاریخ علوم عربی < ، ج 2، ص 637) و این دقت به عوامل متعددی بستگی داشت . به نوشتة خازنی (ص 4ـ5) اگر سازندة ترازو چیره دست و ماهر باشد، ترازو با دقت محاسبة یک حبه ( 68 1 مثقال ) در مجموعِ هزار مثقال عمل خواهد کرد. بر این اساس ، ترازوی حکمت از دقتی برابر با 75 سانتیگرم در 5ر4 کیلوگرم ، یا به عبارت دیگر، دقت یک به شصت هزار برخوردار بود ( د. اسلام ، ج 7، ص 198). مقایسه بین نمونه هایی از وزن مخصوص چند مادّه که خازنی به آنها دست یافت ، با مقادیری که بعد از وی و بویژه بر اثر پژوهش دانشمندان اروپایی به دست آمد، دقت ترازوی حکمت و وسواس علمی به کاربَرَندگان آن را نشان می دهد. مییلی (ص 222) جدولی برای مقایسة تعدادی از این اوزان تنظیم کرده است . این دقت ترازوی حکمت ، بویژه نتیجة طراحی و ساخت دقیق آن بوده است ، از جمله طول بلند اجزای آن بویژه بازو، ترازو را در برابر حرکتها و انحرافات کوچک نیز حساس می کرد. اگر به سبب وزن سنگین مجموعة بازو و زبانه ، قرار می شد که این بخش از ترازو به وسیلة یاتاقان و پایه ثابت شود، اصطکاک بسیاری به وجودمی آمد که از دقت ترازو می کاست . برای جلوگیری از این اصطکاک ، این مجموعه با رشته نخهای ابریشمی به قاب ترازو آویخته ، و خود قاب نیز به جایی آویزان می شد و به این ترتیب ، اصطکاک تقریباً از بین می رفت . این تعلیق مضاعف ، ترازو را در برابر نوسانات بسیار کوچک نیز حساس می کرد. دقت فراوانی می شد که مرکز تعلیق مجموعة بازو و زبانه بر مرکز ثقل آن منطبق باشد و این عمل نیز تأثیر بسیاری بر دقت ترازو داشت . خازنی در چند جای مختلف از میزان الحکمة (مثلاً ص 105ـ106) به نکاتی اشاره کرده است که رعایت آنها در ساخت ترازو موجب دقیق شدن ترازو می گردد. همچنین هنگام بحث در بارة ثقل اجسام ، به طور مفصّل به بررسی انطباق مرکز ثقل و مرکز تعلیق اجسام پرداخته و حالتهای مختلف انحراف این دو را نسبت به یکدیگر و تأثیر آن را در تعادل ترازو شرح داده و چگونگی آزمایش تعادل ایستاییِ مجموعة بازو و زبانه را نیز توضیح داده است (همان ، ص 96ـ100).

دقت در چگونگی کار با ترازو نیز تأثیر بسزایی در دقت عمل وزن کردن اجسام داشته و توضیحاتی که خازنی در بخشهای مختلف (مثلاً ص 92، 113) در بارة کار با ترازوی حکمت داده ، نشان دهندة این امر است . او به تأثیر ترکیبهای مختلف محلول در آب و نیز تأثیر درجة حرارت بر وزن مخصوص آب و درنتیجه به تأثیر آن در به دست آوردن وزن مخصوص اجسام توجه داشته است . به همین علت بارها (همانجاها) تأکید کرده است که برای وزن کردن اجسام باید از آب یک منبع خاص استفاده کرد و شرایط هوایی معتدل به دور از سرما و گرمای شدید را هنگام وزن کردن اجسام در نظر داشت .

نکتة دیگری که خازنی برای درستی وزن کردن اجسام با ترازوی حکمت بر آن تأکید کرده (ص 111، 116ـ117)، دقت در این است که در جسم ، حفره ای که آب به آن نرسد، وجود نداشته باشد، وگرنه وزن آبی آن درست محاسبه نخواهد شد. وزن کننده باید دقت کند که وقتی جسمی را در آب فرو می برد، آب به همة اجزای آن برسد (همانجاها). برای حصول اطمینان از یکنواخت بودن مواد مورد آزمایش ، فلزات چکش کاری می شدند و سنگهای قیمتی را در آتش می نهادند تا حفره های داخلی آنها نمایان شوند آنگاه با ایجاد سوراخ راهی به حفره ایجاد می شد تا هوا و خاک از آن خارج شود و موقع وزن کردن ، آبْ حفره ها را نیز پُرکند(همان ،ترجمة فارسی ،ص 69). فلزات را قبل از وزن کردن ، تخلیص و از کیفیت آنها اطمینان حاصل می نمودند. تخلیص بعضی از مواد مانند آهن با روشهای پیچیدة ریخته گری میسر بود که خازنی (ص 56 ـ57) شرح آن را به نقل از ابوریحان بیرونی آورده است .
http://www.encyclopaediaislamica.com/ma ... p?sid=3411
بالاخره یک جواب درست و حسابی...
سپاس! smile072
یک روز پادشاهی بهتر از چهل سال بندگی است

نمایه کاربر
anTi-ИeuTЯin0

عضویت : جمعه ۱۳۹۰/۱۱/۷ - ۱۵:۱۵


پست: 774

سپاس: 239

Re: ترازوی حکمت یاهفت کفه ای !!!!!!!!

پست توسط anTi-ИeuTЯin0 »

آقای سیدیان نوشته شده: بالاخره یک جواب درست و حسابی...
سپاس! smile072
smile072

ارسال پست