ظهور و سقوط دایناسورها
گذر مختصری بر تکامل این قاتلین بالفطره
به شخصه قدری به دایناسورها و موجودات ماقبل تاریخ علاقه‌مند هستم که حاضرم تمام زندگی‌ام را صرف تحقیق در مورد آنها کنم🩵
همه ما دایناسورها را می‌شناسیم و میدانیم که این خزندگان شگفت انگیز تاثیرگذار میلیون‌ها سال پیش زندگی میکردند و اکنون به ظاهر اولیه خود در طبیعت وجود ندارند.
اما سوالاتی درمورد آنها وجود دارد که ذهن خیلی افراد را به خود درگیر میکند!
آنها از کجا آمدند؟
اصلا دایناسور یعنی چه؟
پایان آنها چگونه رقم خورد؟
و ...
در این ارائه من تاریخچه تغییر و تحول این گونه‌های شگفت انگیز از حیات را برای شما توضیح خواهم داد و امیدوارم که بهره کافی را ببرید!
اصلا دایناسور چیست ؟
گروهی از خزندگان ماقبل تاریخ که تنوع زیادی داشتند و گروه های زیادی از آنها منقرض شدند اما گروه باقی مانده یعنی تروپاد ها سالم مانده و به پرندگان امروزی تکامل پیدا کردند.
اولین دایناسورهایی که کشف شدند ایگوانودون و مگالوسورس بودند که توسط دانشمندان بریتانیایی کشف و نامگذاری شدند.
اما وقتی که که این موجودات به طور رسمی معرفی شدند کاشفان آنها مرتد، و دیوانه خطاب شدند و به زندان محکوم شدند. این مسئله چند سال ادامه داشت تا اینکه دانشمندان مطرح دنیا این موجودات را اثبات کردند. اما هنوز معلوم نبود که این حیوانات از چه گروهی هستند و چه ویژگی های دارند
گذشت و گذشت تا اینکه ریچارد اوون نام دایناسور را برروی آنها گذاشت
به معنای خزنده(سوسمار) وحشتناک
فسیل های اولیه این حیوانات وقتی که مدل سازی شدند در موزه لندن به نمایش در آمدند اما دار و دسته‌ی کشیش ها به موزه نفوذ کرده و تمام موزه به علاوه تمام حیوانات و فسیل ها و گیاهان داخل آن را به آتش کشیدند.
همانطور که همیشه مخالف پیشرفت علم بودند.
فسیل آرکیوپتریکس در این میان سالم ماند و چارلز داروین این فسیل را به عنوان مدرک اصلی نظریه خود یعنی تکامل ارائه کرد
آرکیوپتریکس خزنده ای بود که ویژگی های پرندگان را به اشتراک گذاشته بود. یعنی اینکه یک خزنده دارای پر بود. این نشان میداد که درمورد تکامل گونه ها حق با داروین است و حیوانات و انسان همینجوری تلپی نیفتادن رو زمین. در واقع آرکیوپتریکس دایناسور اولین ضربه در گوش اعتقادات غلط پیرامون پدید آمدن گونه ها بود
دانشمندان چگونه دایناسور ها را مدل سازی میکنند؟
پس از کشف فسیل دایناسور و مرتب کردن آن و جداسازی آن از مواد زائد در آزمایشگاه که باید با ظرافت تمام انجام شود، منطقی ترین حالت اسکلتی و آناتومی دایناسور با فسیل ها ساخته میشود.
سپس با کمک رنگدانه های به جا مانده روی فسیل ها، رنگ احتمالی دایناسور را حدس می‌زنند و با بررسی صفات فسیل و ساخت یک مدل 3D و سپس گذاشتن مدل های پوست و گوشت و حجم دادن به مدل انیمیشنی، مدل اولیه دایناسور ساخته میشود
برای بررسی تاریخ ظهور دایناسورها باید از دوره‌ی کربونیفر به بعد را واکاوی کنیم
کربونیفر
حدود ۳۵۹ میلیون سال پیش با پیدا شدن حشرات غول پیکر و همچنین اولین خزندگان این دوره آغاز شد و به خاطر وجود ذخایر بسیار زیاد زغال سنگ از سرخس‌های گذشته این نام را به این دوره اختصاص دادند.
اولین خزندگان مانند وست‌لوتیانا که تقریباً ظاهری همانند مارمولک امروزی داشتند پدیدار شدند و حتی حشرات غول پیکری مانند یک سنجاقک یک و نیم متری به نام مگانیورا از موجودات شگفت انگیز این دوره بودند
اولین گیاهان دانه‌دار هم در این دوره تکامل یافتند
پرمین
به نسبت ۲۹۹ میلیون سال پیش کم کم خزندگان گسترش یافته و نسبت به ماهی‌ها و دوزیستان و حشرات غالب شدند کم‌کم گونه‌های غول پیکری مانند کروکودیل‌ها و خزندگان شبه دایناسور مثل دیمترودون، آدافوساروس و پلاسریاس تکامل پیدا کردند.
اما به دلیل انقراض گروهی قریب به ۹۵ از آنها از بین رفته و همین مسئله موجب شد تا ۵ درصد باقیمانده توانای بهتری در بقا داشته باشند.
تمام تنوع زیستی دوران‌های بعدی از ۵ درصد باقیمانده پرمین تکامل یافته است
تریاس
با پایان یافتن دوران پالئوزوئیک آغاز دوره مزوزئیک که با دوره تریاس شروع می‌شد گونه‌های اولیه خزندگان پستاندار مانند و همینطور دایناسورها پیدا شدند اما گروه غالب بر آن دوران کروکودیل‌ها بودند.
هرچند که این کروکودیل‌ها بیشتر ظاهری شبیه به دایناسور داشتند اما از لحاظ آناتومی در واقع کروکودیل بودند مانند آریزوناساروس (کروکدیل) که شباهت زیادی به اسپاینوسورس (دایناسور) داشت.
همچنین کم کم دایناسورهای اولیه مانند سیلوفایسیس و لیلی‌ین استرنوس، بر زمین مسلط شدند و این آغاز فرمانروایی بزرگ دایناسور ها بود!
حالا دو تا از معروف ترین دایناسورهای دوره‌ی تریاس رو داشته باشیم
پلاتیوساروس (Plateosaurus)
از ساروپودهای اولیه که حدود ۲۴۰ میلیون سال پیش (دوران تریاسیک) در قسمتهایی از مرکز و شمال اروپا زندگی میکرده. همانند دیگر ساروپود ها، پلاتیوساروس گیاهخوار بوده و شواهد نشان میدهد که با شکارچیان ابتدایی مانند لیلی‌ین‌استرنوس درگیری هایی داشته. البته اینکه در دوره تریاس بین ۵ تا ۱۰ متر طول داشته باشی بیشتر از دندون و پنجه به درد می‌خوره
به همین خاطر میتوان گفت که پلاتیوساروس تقریبا یک دایناسور موفق بوده.پلاتیوساروس کاملاً چهارپا نبوده و گاهی اوقات روی دو پا نیز می‌ایستاده و نسبت به بدنش هم جمجمه بسیار کوچکی داشته اما گردنش بلند و انعطاف پذیر شامل ۱۰ تا ۱۲ مهره گردنی و بیش از ۴۱ مهره در دمش بوده. همچنین بازوهای نسبتا کوتاه ولی کاربردی او برای نبردها همچنین تامین غذا به او کمک میکردند.
بر اساس نظریه تکامل و شباهت‌های مورفولوژیک میتوان این را دریافت کرد که پلاتیوساروس با گونه ای دیگر به نام Unaysaurus جد مشترک داشته. به دلیل وجود شباهت در نوع بازو و نوع ساختار فیزیکی میتوان این را دریافت کرد!
ائورپتور (Eoraptor)
در اواخر دوره تریاس بسیاری از حیوانات بزرگ و خشکی می شوند آن کروکودیل ها و خزندگان دیگر بودند اما نخستین دایناسور ها خیلی کوتاه و کوچک بودند در حدی که ائورپتور اندازه یک روباه امروزی بود و یک متر طول داشت. اما همین حیوان جدید دایناسورهای غول پیکر و بزرگتر بعدی شد و تا مدتی دانشمندان معتقد بودند که این دایناسور جد مشترک تروپاد هاست.
این خزنده در دوره تریاس در مناطق پاتاگونیا در جنوب آمریکا و قسمتهایی از آسیا زندگی می کرده و به عنوان نخستین تروپاد شناخته شده. بیشتر از حشرات و حیوانات کوچک تغذیه می کرده و علیرغم جثه کوچک خود بسیار پرتحرک و درنده بوده.
بدن کوچک این جانور بر روی دو پای قدرتمند عقبی اش قرار می‌گرفت و دست هایش کوچک تر بودند و انگشتان چنگک مانند داشت که گردن درازش هم که قابلیت انعطاف داشت به او برای شکار کمک می کرد. در عوض دم بلند و سنگین ائو رپتور برای حفظ تعادلش کاربرد داشت.
ژوراسیک
این دوره که حدود ۱۹۹ میلیون سال پیش آغاز شد عصر طلایی دایناسورها تلقی میشود چرا که بیشتر دایناسورهای غول پیکر مانند ساروپود های بیست و هفت متری به نام براکیوساروس در این دوره پیدا شدند. همچنین کوچکترین دایناسورها نیز مانند کاپتوگناتوس در این دوره زندگی میکردند.
از طرفی دیگر تروپادهای غول پیکر با ۲ متر ارتفاع و ۷ متر طول به نام دایلوفوساروس کم کم پا به صحنه گذاشتند و اولین خزندگان در حال تکامل به پرندگان مانند آرکئوپتریکس پیدا شدند.
و حالا چند تا از دایناسورهای دوران ژوراسیک
دایلوفوسورس (dilophosaurus)
دایلوفوسورس که یکی از دایناسور های گوشتخوار غول پیکر در عصر ژوراسیک به حساب می آمده و حدود 7 متر طول و 2 متر ارتفاع داشته است.
همچنین تاج های روی سر این دایناسور به آن برای سرعت بخشیدن به فرآیند گردش خون در سر و خنک کردن مغز در در هوای گرم و خشک ژوراسیک کمک می کرده که از نمونه های هماهنگی موجودات با محیط اطراف است و نظریه تکامل در راستای انتخاب طبیعی را اثبات میکند.
در سال 1997 و 2023 ما دو چهره تحریف شده این دایناسور را در سری فیلم های پارک ژوراسیک و دنیای ژوراسیک دیدیم به صورتی که کلا نیم متر ارتفاع داشت و با باز کردن یقه های خود اسید معده خود را به صورت قربانی تف میکرد اما این چیزی جز یک اقتباس هالیوودی نبود
استگوسورس (Stegosaurus)
یکی از مشخصات اصلی این خزنده ماقبل تاریخ داشتن ورقه های لوزی شکل در امتداد کمرش بود. دانشمندان احتمال میدهند که این ورقه های مایل به لوزی شکل برای تنظیم دمای بدن جانور کاربرد داشتند. دو جفت تیغ از جنس پروتئین بتا کراتین در ناحیه پایانی دم این دایناسور قرار داشته. از این تیغ ها برای حفاظت از خود در برابر شکارچیانی مانند آلوساروس استفاده میکرده.
این خرنده با 9 متر طول گاهی روی داد پا می‌ایستاده تا برگ روی درختان یا بوته های بلند را بخورند. این خزندگان غولپیکر که در دوره ژوراسیک در غرب میانه‌ی آمریکا زندگی میکردند آنقدر مغز کوچی داشتند که تقریبا هم اندازه گردو بوده. احتمالا استگوسورس بیشتر عمر خود را روی چهار با میگذرانده اما استخوان های قدرتمند پاهای عقبی اش نشان داده که می‌توانسته روی دو پا نیز بایستد. هرچند که این مقوله در نمونه ها و مدل های اولیه‌ی این خزنده نمایش داده شد
کامپتوگناتوس (Compsogenathos)
یک تروپاد نقلی و جمع و جور با کمتر از 1 متر طول که گاهی هم اندازه‌ی یک مرغ بوده یا در بیشترین حالت هم اندازه‌ی یک بوقلمون نابالغ و مریض و خدا زده! مثال نقضی برای گزاره‌ی بزرگ بودن همه‌ی دایناسورها! این خزنده‌ی کوچک با دست و پاهای باریکش در میان خزندگان غولپیکر عصر ژوراسیک در حدود 150 میلیون سال پیش به شکار حشرات و سوسمار های کوچکتر از خودش می‌پرداخته. دانشمندان وزن این خزنده را کمتر از 3/5 کیلوگرم تخمین زده اند.
برخلاف خیلی از دایناسورهای دیگر، لایه های رسوبی فسیل های این خزنده با محیط زندگی آن ارتباط چندانی ندارند. زیستگاه این دایناسور در عصر ژوراسیک، اروپا بوده و این نشان میدهد که می‌توانسته از خزندگانی مانند Rhynchocephalia تغذیه کنه اما از طرف دیگر توسط موجوداتی مثل آرکئوپتریکس مورد حمله قرار می‌گرفته. دیرین شناسی به نام سلرز در سال 2007، سرعت کامپی را حدود 40 مایل در ساعت معرفی کرد. اما این مقیاس در جوامع علمی به شدت با مخالفت روبه رو شد.
سوپرساروس (Supersaurus)
بزرگترین دایناسور جهان، این ساروپود غولپیکر از عصر ژوراسیک با حدود از 37 متر طول و حتی گاهی کمی بیشتر از آن. در مقایسه با مامنچی ساروس 32/33 متری و آرژانتینوساروس 35 متری، سوپرساروس طول بیشتری داشته و به همراه این دو و دیپلودوکوس، بزرگترین موجودات تاریخ به حساب می‌آیند. فسیل های سوپرساروس در پرتغال و قسمت هایی از آمریکای شمالی کشف شده و دانشمندان جرم آن را بیشتر از 37 تن تخمین زده آمد.
جالب از بدانید طول مهره‌های این دایناسور بیش از یک متر (حدود 4/5 فوت) بوده و گاهی دانشمندان آنها را با مهره های گردن باروساروس اشتباه می‌گرفتند اما با تکنولوژی های جدید در سال 2021 این خطا ها به حداقل مقدار خود رسیدند. همچنین ویژگی های آناتومی سوپرساروس به قدر خیلی زیادی به آپاتوساروس شباهت دارد که نشانه‌ای از ارتباط تکاملی بین آنهاست.
کرتاسه
حدود ۱۴۵ میلیون سال پیش که دایناسورها تقریباً در بهترین زمان زندگی خود بودند کم کم پستانداران با ظواهر امروزی پدید آمدند. البته منظورم موجوداتی راسو مانند به نام مگازسترودون بوده که هم اندازه‌ی یک پاستیل خرسی بودند نه یک موجود به پیشرفتگی گربه سانان!
همچنین دایناسورهای معروفی مانند تیرانوسورس رکس و ولاسی رپتور نیز در این دوره زندگی میکردند و تنوع خزندگان دریایی و دیگر خزندگان به شدت افزایش یافت.
سرانجام در ۶۶ میلیون سال پیش با برخورد یک سیارک و اتفاقات پسا آخرالزمانی پیش آمده برای دایناسورها و دیگر موجودات دوره کرتاسه حدود ۷۵ درصد گونه‌های جانوری منقرض شدند و ۲۵ درصد باقیمانده تنوع زیستی دوران سنوزوئیک را بوجود آوردند.
در واقع گروه‌های دیگر جانوران که زنده ماندند به کنار و آن ۲۵ درصد باقیمانده از دایناسورها هم باعث تکامل یافتن پرندگان شدند.
خزندگان امروزی به طور کلی شامل دو گروه آرکوسورها و لپیدوسورها میشوند. هرچند گروهی از خزندگان ماقبل تاریخ منقرض شده به نام پتروسورها هم داریم اما خیلی مورد بحث قرار نمی‌گیرد هرچند که قرار است در پایان کنفرانس به معرفی آنها هم بپردازم.
گروه لیپیدوسورها شامل مارها و مارمولک‌ها و یک گروه به شدت در معرض خطر انقراض به نام توآتارا است. و گروه آرکوسور ها شامل لاکپشت‌ها، کروکودیل‌ها، دایناسورها و پرندگان است.
اما این طبقه‌بندی‌ها تقریباً از آغاز عصر مزوزوئیک چاره ساز است و تا پیش از آن خزندگان به دو دسته دیاپسیدها و سیناپسیدها تقسیم میشدند. دسته اول در واقع د مشترک همان آرکوسورها و لپیدوسورها به حساب می‌آید! اما سینابسیدها در واقع اجداد پستانداران ابتدایی به حساب می‌آیند چرا که برخی ویژگی‌های پستانداران مانند مو و حفره‌ی Temporarily range در جمجمه را دارا بوده‌اند. برخی دانشمندان لاکپشت‌ها را هم جزو گروهی جدا از خزندگان به نام آناپسیدها تلقی میکنند.
دیمترودون (Dimetrodon)
برخی خزندگان در دوران پالئوزوئیک شباهت زیادی به دایناسور ها داشتند اما دایناسور نبودند و خیلی قبل تر از دایناسورها زندگی میکردند. یکی از آنها دیمترودون بود که در دوره‌ی پرمین زندگی میکرد. دیمترودون با وجود ظاهر خزنده‌مانند خود از خویشاوندان دور پستانداران است و مثل سایر سیناپسیدها یک گودی گیجگاهی به اسم Temporal range پشت هر حدقه چشم خودش داشته.
بزرگترین دیمترودون حدود 5 متر طول و کوچکترین آنها حدود 60 سانتی متر طول داشته اما در کل اندازه‌ی نسبی و معمول آنها 2 متر طول و 250 کیلوگرم وزن بوده. در فک بالای این خزنده دو عدد دندان نسبتا بزرگ وجود داشته که به معنای نام این موجود هم مرتبط میشود و دانشمندان احتمال میدهند که منشا دندان نیش در پستانداران گوشتخوار از چنین دندان هایی باشد.
دایناسورها گروهی از آرکوسورهای ماقبل تاریخ به حساب می‌آیند اما خود آنها هم شامل چند گروه مختلف بودند.
تنوع زیستی در دایناسورها
دایناسورها یک گروه از خزندگان آرکوسور بودند که شامل سه گروه اصلی میشدند:
۱-تروپاد : گوشتخوارهای دو پا
۲-ساروپود : گردن بلند ها
۳-اورنیشیا : گیاهخواران چهارپا
هرچند این تعریف‌های کوتاه نمی‌تواند توصیف دقیقی باشد چرا که مقداری استثنا نیز در علم دیرینه شناسی وجود دارد. اما گذشته از همه این‌ها تا به حال بیش از ۷۰۰ گونه دایناسور کشف و به ثبت جهانی رسیده است.
تنوع دایناسورها در دوره تریاس تازه در حال شکل گرفتن بود اما پس از آن در دوره ژوراسیک به صورت انفجاری افزایش یافت و در ابتدای کار ما شاهد گونه‌های گوشتخوار و غول پیکری مانند «Dilophosaurs» بودیم و بعد از آن نیز موجودات بسیار غولپیکر تری مانند «Apatosaurs». همچنین اجداد پرندگان اولیه مانند «Archeoptryx» که از تروپادها بودند در ژوراسیک تکامل پیدا کردند و پا به صحنه حیات گذاشتند.
در دوره کرتاسه این تنوع بیشتر هم شد و شاهد گونه‌های معروف و محبوبی مانند «Tyrranosaurs» بودیم. وقتی گروهی از جانداران بتوانند بهتر از دیگر جانداران با شرایط کنار بیایند بدون شک گونه‌های قالب بر روی زمین خواهند شد و در آن زمان گروه قالب دایناسورها بودند.
در نهایت با برخورد سیارک و همچنین اتفاقات پسا آخرالزمانی رخ داده برای دایناسورها حدود ۷۵ درصد از این گونه‌ها به طور کامل منقرض شدند و این تنوع به کمترین میزان ممکن رسید اما ۲۵ درصد باقی مانده از دایناسورها به پرندگان امروزی تکامل یافتند.
تروپادها گروه گوشتخوار دایناسورها بودند در واقع اکثر آنها گوشتخوار بودند و تعداد کمی از آنها مانند تریزینوساروس، گیاهخوار بودند! موجودات این گروه در ظواهر مختلف اما اکثر مواقع به روی دو پا زندگی میکردند.
گروه های مشهور این کلاد عبارتند از :
۱-اسپاینوسوریدها : خزندگانی با پوزه کروکودیل شکل که تقریباً نقش تمساح‌ها را در دنیای ماقبل تاریخ ایفا میکردند و علاقه زیادی به زندگی در نزدیکی دریاچه‌ها و برکه‌ها و باتلاق ها داشتند.
۲-تیرانوسوریدها : اقوام تی رکس معروف که خود آن هم یکی از اعضای این گروه به حساب می‌آید. اعضای این گروه دستان نسبتا کوتاه دو انگشتی با پوزه‌های بسیار قدرتمند و یک سری زوائد کوچک و تقریباً نامشخص بالای حدقه چشم.
۳-ترودونتیدها : یکی از گروه‌های کوچک دایناسورها که بدنی پوشیده از پر داشته‌اند و به شکار هوشمندانه و گاهی لاشخوری مشغول بودند. مانند خود ترودون و پکتینودون
۴-رپتورها : این گروه هم تقریباً با همان گروه قبلی شباهت بسیار زیادی دارد اما با این تفاوت که ناخن دلتا دارند
۵-آبلی‌سارید ها : گروهی با دستان بسیار کوچک و بدن تقریباً نامتوازن که دم بلندشان را جبران میکند
ابتدا از گروه اول دو گونه را معرقی میکنیم
باریونیکس (Baryonyx)
تروپادی که برادر ناخوانده اسپاینو سورس محسوب میشود و سبک زندگی اش دقیقا مانند اسپاینوسورس بوده. در دوران کرتاسه زندگی میکرده و به شکار ماهی های بزرگ برکه ها و رودخانه ها می‌پرداخته.
چنگال های قدرتمند او توانایی از پا در آوردن ماهی های بزرگی مانند زیفاکتینوس را داشته. همچنین شواهد فسیلی نشان داده که این گونه بیشتر تک زی بوده. همچنین مانند تروپاد های دیگر مثل تیرانوسورس رکس و ولاسی رپتور، این دایناسور دارای پر نبوده به همین دلیل نمیتوان گفت که مانند دیگر تروپاد ها به پرندگان تکامل پیدا کرده.
باریونیکس ۹ متر طول و ۳ متر ارتفاع داشته که فقط ۴/۵ متر طول دم بلندش بوده. به دلیل جثه‌ی کوچکش نسبت به شکارچیان دیگر داشتن دم بلند برای شلاق زدن به شدت برایش حیاتی بوده.
اسپاینوسورس (spinosaurus)
اسپاینوسورید ها که در شمال آفریقای کنونی در دوره کرتاسه پسین، یعنی حدود ۹۹ تا ۹۳.۵ میلیون سال پیش زندگی میکردند، گروهی غیرعادی از دایناسورهای تروپود هستند که مجهز به آرواره‌های بلند و تمساح‌مانند و دندان‌های مخروطی هستند.
اسپاینوسورس (Spinosaurus) یک گونه از دایناسورهای تروپاد گوشتخوار و عظیم الجثه‌ترین گوشتخواری که بر روی زمین پا گذاشته متعلق به خانواده تیغه‌پشتان است. اسپاینوسورس در ردیف بزرگترین دایناسورهای گوشتخوار تاریخ است.
این دایناسور حتی از گیگانتوسورس و تیرانوسورس نیز بزرگتر بوده و طول آن به حدود ۱۷ تا ۱۹ متر و وزن آن نیز ۱۳ تا ۱۸ تن بوده است.
و حالا گونه های گروه دوم
داسپلوتوساروس (Daspletosaurus)
از اقوام نزدیک تیرانوسورس رکس که در دوران کرتاسه در بازه‌ی زمانی ۷۴ تا ۷۸ میلیون سال پیش در مناطقی از قاره‌ی آمریکای شمالی مانند مونتانا زندگی میکرده. خیلی از افراد این گونه تا 9 متر طول و 3 متر ارتفاع داشتند. طول جمجمه‌ی داسپلوتوساروس به بیش از یک متر می‌رسید و حفره‌ی چشمش که اصولا درون جمجمه اش قرار داشت شباهت زیادی به حفره‌ی چشمان گورگوساروس که یکی دیگر از اعضای گروه «تیرانوسورید ها» بود داشت. همچنین شکاف و دندانه‌های منصوب به «کارینا» روی دندان های این خزنده‌ی تروپاد وجود داشته.
داسپلوتوساروس از لحاظ ریخت شناسی همان استایل معروف دیگر تیرانوسورید ها مثل خود تیرانوسورس رکس، آلبرتاساروس، گورگوساروس، تاربوساروس و کیانژئوساروس را داشته. شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهد این خزنده به صورت گروهی زندگی میکرده اما برای دایناسوری مانند تیرکس گاهی شواهد نشان از زندگی تنهایی هستند و گاهی نشان از وجود زندگی گروهی! همچنین برخی دانشمندان معتقدند که داسپلوتوساروس ها اجداد تیرانوسورس رکس ها به حساب می‌آیند.
نانوتیرانوس (Nano tyrannos)
به نقل از ژورنال نیویورک تایمز : بحث درمورد فسیل تیرانوسوروس رکس جوان به یکی از داغ‌ترین مباحثات دیرین‌شناسی تبدیل شده است. پنج سال پیش جویندگان فسیل بقایای یک دایناسور را از تپه‌های مونتانای شرقی در آمریکا کشف کردند که چند ویژگی کلیدی تیرکس را نشان میداد: یک جفت پای غولپیکر، یک جفت دست بسیار کوچک و دمی بلند. اما این فسیل با تیرکس یک تفاوت کوچک داشت. تیرکس بالغ به اندازه‌ی یک اتوبوس است، اما این دایناسور اندازه‌ی یک وانت بود.
این خزنده‌ی تروپاد حدود ۲ متر ارتفاع و ۶ متر طول داشته و در عصر کرتاسه به زندگی و شکار دایناسور های کوچک تر می‌پرداخته. از اقوامی نزدیک تیرکس به حساب می‌آید اما نسبت به آن به شدت کوچکتر و پوزه نسبتاً باریک‌تری داشت. دیرین شناسان هنوز درباره وجود این خزندگان شک دارند چرا که در این مورد به دو گروه تقسیم میشوند که برخی از آنها بر این باورند که نانوتیرانوس همان تیرکس جوان بوده اما برخی دیگر بر این باورند که نانوتیرانوس یک گونه‌ی جدا از تیرکس به حساب می‌آمده اما با این حال با یکدیگر نسبت تکاملی دارند
تاربوساروس (Tarbosaurs)
ورژن آسیایی تیرانوسورس رکس که گاهی به صورت گله ای در مغولستان و صحرای گوبی زندگی میکرده. تاربو یک شکارچی راس هرمی از کرتاسه در اکوسیستم خود بوده درست مثل تیرانوسورس رکس در کانادا. درست مانند دیگر تیرانوسورید ها، تاربوساروس هم یک جفت دست لاغر و کوتاه با دو و گاهی یک انگشت خیلی کوچک اضافه داشت. تاربوساروس از تیرکس کوچک تر بوده اما حدود ۱۰ تا ۱۲ متر طول داشته و اندازه‌ی جمجمه اش گاهی تا ۱/۵ متر میرسیده! حتی تخمین زده میشود که تاربوساروس حدود ۵ یا ۶ تن وزن داشته.
تاربو در هنگامی که گله های بزرگ دایناسور های ساروپود مانند Mongolian titans از محل زندگیشان عبور میکردند، با ایجاد رعب و وحشت، گله را به محل تنگنا هدایت کرده و آنها را محاصره میکردند. در نهایت آن دایناسور هایی که زیر دست و پای اعضای گله جان می‌دادند غذای تاربو میشدند. اما در هنگام بارش باران و ایجاد مرداب ها و دریاچه های نسبتا بزرگ که عمر زیادی نداشتند، تاربو و دیگر حیوانات یک آتش بس موقت را در کنار آب اعلام میکردند. این منابع آبی به دلیل وجود تعداد زیاد دایناسور ها و گرمای زیاد به سرعت تمام میشدند.
تیرانوسورس رکس (Tyrannosaurs rex)
یکی از معروف‌ترین گروه‌های تروپادها گروه Tyrannosaurideaها هستند که صفت اشتقاقی آنها داشتن دستان دو انگشتی کوچک پاهای قدرتمند و آرواره‌های قدرتمندتر است! هرچند دست‌های آنها بی کاربرد بوده اما مانند دستان گروه Abelisauridae رو به عقب نبوده.
اعضای این گروه تقریباً تعدادی از بزرگترین شکارچیان کل تاریخ را به خود اختصاص دادند و در قاره‌هایی مانند آسیا و آفریقا و آمریکای شمالی به شکار اورنیتوسکئن های بزرگی مانند تریسراتوپس می‌پرداختند!
معروف‌ترین و همچنین بزرگترین عضو این خانواده همان تیرکس معروف است.
در واقع این موجود شگفت انگیز حدود ۱۶ تا ۲۰ فوت ارتفاع و ۳۷ تا ۴۳ فوت طول داشته. اما این اندازه در برابر Spinosaurs و Gigantosaurs کمتر است و نشان میدهد که دایناسورهای شکارچی دیگری هم وجود داشتند که از تیرکس بزرگ تر بودند.
دانسته‌های ما نسبت به رکس روز به روز در حال پیشرفت و تغییر هستند. در گذشته تصور می‌شد که رکس ۱۵۰۰۰ پوند وزن داشته اما اکنون میدانیم که بیشتر بوده. یا از طرفی دیگر ما اکنون میدانیم که رکس شناگری ماهر بوده!
انقراض دایناسورها
همانطور که ذکر کردم دایناسورها منقرض نشدند بلکه ۷۵ درصد گروه‌های مختلف آنها به طور کامل از بین رفتند و ۲۵ درصد باقیمانده تکامل یافتند اما همان ۷۵ درصد با چه دلیلی از بین رفتند؟
حدود ۶۶ میلیون سال پیش یک سیارک به سمت کره زمین نزدیک شد و سرانجام در یک روز کاملاً عادی در نواحی ماقبل تاریخ آمریکای مرکزی به زمین برخورد کرد و باعث شد که سراسر زمین را تاریکی فرا بگیرد. اما برخورد سیارک نمی‌تواند تمام دایناسورها را از پا بیندازد در واقع شرایط به وجود آمده بود که باعث شد بسیاری از گونه‌های ماقبل تاریخ منقرض شوند.
پنج گروه ذکر شده دو گروه اول و پنجم به طور کامل منقرض شده و گروه دوم به طور ناکامل از بین رفت اما گروه سوم و چهارم به دلیل شرایط متفاوتی که داشتند توانایی بقا و تغییر شکل و تکامل را در راستای انتخاب طبیعی پیدا کردند. و بر این اساس گروه Avine ها در واقع همان پرندگان هستند از کلاد تروپادها تکامل یافت!
البرز امیدی شاه آباد
دایناسور ها نشان دادند که زمین بیش از چه که در انجیل گفته شد قدمت دارد:
یعنی دایناسور ها داستان زمین جوان را رد کردند 
دایناسور ها نشان دادند که گونه ها در طول زمان تغییراتی را دارا هستند
دایناسور ها نشان دادند جهان برای انسان آفریده نشده و گونه های دیگری هم در جهان پیش از انسان زندگی کردند