پرتو گرافي؟

مدیران انجمن: parse, javad123javad

ارسال پست
نمایه کاربر
پزشك آينده

عضویت : شنبه ۱۳۸۷/۹/۲۳ - ۱۸:۳۳


پست: 200

سپاس: 1

پرتو گرافي؟

پست توسط پزشك آينده »

سلام دوستان
يه سري اطلاعات راجع به پرتو گرافي مي خوام.ممنون ميشم در اختيارم بذاريد. smile072

نمایه کاربر
fargol

عضویت : یک‌شنبه ۱۳۸۷/۴/۲ - ۱۱:۳۵


پست: 1846

سپاس: 35

Re: پرتو گرافي؟

پست توسط fargol »

سلام و درود به دوست عزیز پروفسور آینده smile072
تكنولوژي هـستـه اي نه تنها در تأميـن انرژي الكتـريكي بلكه در بسياري از زمينه ها از جـمله

صنايـع، كشاورزي، بـيـولوژي، پزشـكي، زمين شـناسي، علوم پايه، سـفينـه هاي فضايي، جرم شناسي، تاريخ علوم طبيعي و..... كار برد دارد. به كار گيري تكنـولوژي هسته اي در موارد فوق

با استفاده ازراديوايزوتوپها ويا روش فعال سازي نوتروني صورت مي گيرد.در اين گونه موارد

سيستمهاي الكترونيكي و آشكارسازهاي مربوطه كه قادر به رديابي،وشناسايي و اندازه گيري

پرتوهاي گسيل شده از راديوايزوتوپها هستند به كار گرفته مي شوند. به دلـيل تنـوع بسـيار

زيادي كه در نوع راديوايزوتوپها و ويژگيهاي آنها وجود دارد زمينه ي كار برد آنها بسيار متنوع

اسـت. در برخي از زمينه ها كاربـرد راديوايزوتپها كم اسـت، در حـالي كه در زمينه هاي ديـگر مانند پزشكي و صنايع كاربـرد بسـيار گسترده اي دارند. در اين قسـمت ضمن ذكر كاربردهاي

راديوايزوتوپها، چند مورد خاص در مورد پزشكي و صنعت به تفصيل بيان مي شود.
كاربرد راديوايزوتپها درپزشكي

گر چه پرتو ايكـس(X) را نمي توان از جمله پرتو هاي هسته اي دانست ولي در تاريـخ كاربرد

راديوايزوتوپهادر پزشكي معـمولاً از پرتوايكس نام برده مي شود؛ شايد به اين دلـيل كه اين پرتو پس ازمدت كوتاهي پس از كشف آن در سـال1895 گذشت، درپزشـكي مورد استفاده قرار گرفت ودر حال حاضـر نيز كاربرد گسترده اي در تشخيـس ودرمان بيـماريها دارد. اهميت كشف پرتوايكس به حـدي بود كه اولين جايزه نـوبـل در فيـزيك در سال1901 به كاشـف آن

(رونتگن) داده شد.

عناصر مختلفي كه به صورت تركيـبـات شيميـايي گوناگون مواد غذايـي وارد بدن مي شوند

معمولاً هر كدام علاوه بر اينكه در فعاليت خاص بدن شركت مي كنند،در قسـمت خاص هم متمركز مي شود .به عنوان مثال كلسيم يا فسفر بيشتر در مغز استخوان و عنصر يد در غده

تيروئيد جمع مي شوند. بنابراين با جايگزيني تعدادي از اتمها با اتمهاي اكتيو در ماده مورد

نظر و فرستادن آنها به داخل بـدن ( به صورت خوراكي يا تزريـقي يااز راههاي ديگر)مي توان

فعاليـت ارگان هارا مورد مطالعه قرار داد. اتـمهاي راديواكتـيـو وقـتي وارد بـدن مي شوند

همچنان به گسيل پرتو (پرتوگاما)ادامه مي دهند. با استفاده از آشـكارسـاز پرتو گاماكه در

خارج از بدن قرار دارده مي شود،مي توان محل اتمهاي راديـواكـتـيو را مشخص كرد و مقدار آنرا مشخص كرد. بطور كلي كار برد راديـوايـزوتـوپها در علوم زيستي در زمينه هاي زير خلاصه مي شود:

1-آگاهي از بسياري از فرايند هاي پيچيده زيستي در موجودات زنده.

2-تشخيس ودرمان برخي از بيماري ها.

3-استريل كردن وسايل پزشكي و دارويي، بويژه وسايل يك بارمصرف.
تشخيص ودرمان بيماري غده تيروئيد
غده تيروئيد كه در زير حنجره قـرار دارد، از غـدد مهـم بـدن ماست. اين غده باتـرشح هرمون

تيروكـسيـن در خون، در عملـكرد بسياري از انـدامها نقش فعال داردتيروكـسيـن ماده اي با تركيـبـات آلي است كه درآن مقدار زيـادي يـد وجود دارد، بنابـرايـن براي حفظ سلامتي لـازم

است روزانه مقداري يد(در مواد غذايي و معمولاً در نمك طعام) مصـرف شود. در نقاطي كه خاك فاقد يد است، كمبود آن در افراد موجب بزرگي غده تيروئيد مي شود و سبب پيدايش بيماري گواتر مي گردد. با اضافه كردن يـد به نمك طعام مـي توان از بروز امـراض ناشي از كمبود آن جلوگيري كرد. بيشـتـر مقدار يد مصرفي در غده تيروئيـد متمركز مي شود، سپس

با تبديل شـدن به هرمون تيروكـسيـن بتدريج وارد جريان خـون مي شود. يد مصرفي بعد از ايفاي نقش خود در كنتـرول برخي از اندامها از بدن دفع مي شـود. اگر فعاليت غده تيروئيد بيش از حد معمول باشـد سرعت عمل سوخت و ساز در بـدن زياد مي شود و شخص عصبي

مي شود. در چنين وضعيتي، ضربان قلب بيمار افزايش مي يابد و با وجود زياد شدن اشتها،

بيمار دچـار كاهـش وزن مي شود. در برخي از مـوارد، غده تيروئيـد بزرگ مـي گردد. از طـرف

ديگر اگر فعاليت غده تيروئيد كم باشد دچار عقب افتادگي ذهني و عدم رشد اندامهاي بدن

مي شود و در برخي از موارد باعث مرگ بيمار نيز مي شود.

براي تشخيص بيماري و آگاهي از عمـلكرد غده تيروئيـد از «يداكتيـو» كه به صورت تركيب

شيميـايي محلول آب آشاميدني، به بيمار داده مـي شود استفاده مي گردد. يداكتـيـو كه

بدين ترتيب وارد بدن مي شود از خـود پرتو گاما گسيل مي دهد. با قرار دادن آشكـار سـاز و

دسـتگاه الكتـرونيـكي مناسب در خـارج از بدن، مسير حركت يد و ميـزان تجـمع آن در غده تيروئيد مورد مطالعه قرار مي گيرد. با استفاده از شمارش پرتو گاما، ميزان جـذب يداكتـيو

تخمين زده مي شود. همچنين ممكن است غده بزرگ شود و به نواحي اطراف از جمله سينه

گسترش يابد كه باروش ذكر شده،ميزان گستردگي ووضعيت غده مشخص مي شود.با برسي

اندازه گيري ها، پزشك معالج مي تواند به پركاري يا كم كاري يا ناهنجاري هاي ديگر پي ببرد

و به معالجه بيمار بپردازد. در مواردي كه غده داراي سلول هاي سرطاني باشد از يداكتيو براي

نابودي سلول هاي سرطاني استفاده كرد. پرتو گاماي مواد راديواكتيو داراي انرژي اسـت و از

اين انرژي براي نابودي سلولها استفاده مي شود. بنابراين همانند روش قبل به بيماريداكتيو داده مي شود كه اين يد در غده تيروئيـد متمركز مي شـود. با پرتو گيري سـلولهاي سرطـاني

توسط پرتوهاي گاماي گسيل شده از يداكتيو سلولهاي سرطاني از بين مي روند و رشـد آنـها

متوقف مي شود. گرچهاصول عمليات درمان سرطان غده تيروئيـد به روشي است كه گفـته

شد ولي عمليات درمان بسيار پيچيده است و چه بسا همراه با برداشتن قسمتهاي سرطاني

باشد.
پرتو درماني
امروزه استفاده از پرتوها بخصوص پرتو گاما براي درمان و كنترول رشـد سـلولهاي سـرطاني

بسيار رايج شده است. اهميت اين روش از آنجاناشي شده اسـت كه در گروهي ازسرطانهاي

بدخيم مغزي به دليل بعزي محدوديتـها،غالباً روش ديگري مؤثر واقع نمي شود.دراين روش

چشمه پرتو گاما (كبالت –60 ) در يك محـفزه سربي قرار داده مي شود و پرتو گاما از روزنه

بسـيار باريكي خارج مي شود و بر موضع سرطـان مي تابد. به دليل قابليت نفوذ پزيري پرتو

گاماي حاصـل از كبـالت –60، اي پرتو به داخال عضو سرطاني (مثلاً سـر) نفـوذ مي كند و با

سلولهاي سرطاني بر خـورد مي كند انـرژي پرتوي گاما به حدي اسـت كه سلول هاي سرطاني

را نابود مي كند. به منـظور تأثير بيشتر انـرژي پرتو گاما بر سلولهاي بـد خيم و كمتر آسيب

ديدن سـلولهاي سـالم، چشـمه پرتـو گاما را در اطـراف موضـع سرطاني ( مثلاً سـر ) بيـمار

مي چرخانند تا از چـند جـهت مختلف به غده سرطاني پرتو برسد، به طوري كه پرتوها همگي

در محـل غده با هم تلـاقي كنند . بدين ترتيب علاوه بر اعمال انرژي زيادتر به غده سـرطاني،

ميـزان نابودي سـلولهاي سـالم نيـز كاهش مي يابد. معـملاً پرتودهي در يك مرحله انـجام

نمـي گيرد بلكه در چند مرحـله و به فاصله زماني معين صورت مي پذيرد. تا سلولهاي سالم

از بين رفته، در اين فاصله زمـاني ترميم شود و حـال بيـمار اندكي بـهبـود يابد، در حالي كه

در همين فاصله زمانـي سـلولهـاي سرطاني كمتر ترمـيم يابـند روش پرتـو درماني اغلب با

روشهاي رايج ديگر مانند شيمي درماني با جراهي همراه است.

علاوه بر پرتـوي گاما، از پرتوهاي ديگري مانند ذرات نـتـرون حاصل از شـتـا بدهـنده ها يـا

رآكتورها ويا ذرات ازت براي نابودي سلولهاي سرطاني اسـتفاده مي شود. ايـن روشها گرچه

مثل پرتوي گاما رايج نيـسـتند ولي در بعـزي از موارد مؤثر تر از پرتوي گاما عمـل ميكنند.

در يكي ديگر از روشهـاي پرتـو درماني، پرتودهي از درون بـدن صورت مي گيـرد بدين ترتيب

كه كپسولهاي پرتوزا (حـاوي عنصر راديواكتيو كه از قبـليل راديم) بـاعمل جراحي درون بدن

در نزديكي غده كاشـته مي شوند. پس از پرتو گيري عضـو سرطانـي، سـوزن طلا يا كپسـول
اكتيـو از درون غده برداشـته مي شـود. معمولاً از ايـن روش وقتي اسـتفاده مي شـود كـه

پرتو دهي از بيرون از بدن كارآيي لازم را نداشته باشد.
كاربـرد راديـوايـزوتـوپها درصنايع
راديـوايـزوتـوپها در بسـياري از صـنـايع براي اندازه گيري، كنترول، افزايش كـيـفيت و بـرخي
فرايند هاي شيـميايي به كار مي روند. سـايش وخوردگي قطعات مـاشينها،‌ اگاهي از شكاف

احتـمالي قطعـات فلزي و لوله، بررسي كيفيت جوشكاريها، كنترول سطح مواد جامد يا مايع

در مخازن در پوشيـده، اندازه گيري ضخامـت محـصولاتي مانند ورقـه هاي فلـزي و كاغـذي و

كنترول بستـه بنـديها، نمونه اي از كـارايي راديوايزوتـوپها در صـنايع است. در ايـنجا به ذكـر

برخي از آنها كه كاربرد بيشتري دارند اكتفا مي كنيم.
اندازه گيري و كنترول سطح مواد
انـدازه گيري وكنـترول سـطـح مواد در مـخازن باز و يا مخـازن بسـته اي كـه به داخـل آنـها

دسترسي نـداريم، از موادي است كه به راحتي با استفاده از راديو ايزوتوپها علـمي مي شود .

روش كنترول سـطـح مواد بر اساس اندازه گيري چـگالي ماده اسـت. در ايـن روش چـشـمه

پرتو گاما در يك طرف مخـزن (در بيرون مخـزن) و آشـكـار سـاز پرتو گاما در طـرف ديـگر و درسـت در مقابل آن ثابـت نـگاه داشـته مي شود در صـورتي كه مخـزن خـالي باشد مـقدار

پرتو توسـط آشكارساز دريافت مي شود و سيـسـتمهاي شـمـارش گر آشـكار ساز رقـمي را

نشـان مي دهند. حال اگر مخـزن پر باشد يا سـطح ماده يكنـواخـت باشد (مـثل نمونه هاي

پودري يا قطعات خرد شده سنگ معدن) شدت پرتـوي عبـوري كاهـش مي يـابد و سـيستم

شـمارش عدد كمتري را نـشـان مي دهد. با بـررسي شـمارش ها وضـعـيت مـاده در مـخزن مشـخص مي شود. در صورتي كه كـنترول سـطـح ماده در مـخزن مورد نظر باشـد سـيـستم
اندازه گيري فوق به سيسـتمهاي الكـترونيـكي كنـترول متصل مي گردد كـه در ايـن صـورت

شمارشهاي غير عادي سبب فـعاليت سيـستم كنترل شده ، فرامـين الكـترونيـكي لازم صادر

مي شود. در صـورتـي كه مقدار ارتـفاع مـاده در مـخزن مورد نـظر باشد، از اين روش و بـا به

كار گيري سيستم متحرك چشـمه پـرتـو وآشـكار سـاز كه هر دو هـمـزمان و در يـك سطـح

افقي بـا هم حركت مي كنند استـفاده مي شود. روش انـدازه گيري و كنتـرول سـطـح ، كـه

سطـح سـنج نيز نـاميده مي شود، هـم اكنون در بـسياري از موارد در صنايع مانند به صنايع

شيميايي، ذوب آهن، پالا يشگاهها، كارخانجات سيمان و نيرو گاهها كار برد دارد.

روش فوق نه تنها براي كنترول سطح مواد در مـخازن بـزرگ بـلكـه براي ظروف كوچـك نـيـز

به كار مي رود. به عنوان مثال براي كنترول نوشابه در قوتي هاي نوشابه يا كنترول بسته -

بندي بيسكوبيت و مواد غذايي نيز با استفاده از راديـو ايـزوتـوپها انجام مي شـود. با اضافه

كردن سيستم كنتـرول در كـنار خط تولـيد مي توان محصول ناقص يا نامرغوب ( مثل قوطي

نيمه پـر نوشـابه) را از خـط خـارج كـرد. به همـين ترتيـب تـعـداد محـصولات در يك جـعـبه

بسته بندي شده نيز كنترول گردد.
پرتو نگاري
پرتو نگاري يا راديو گرافي درواقـع تـصوير بـرداري از يـك نمونه با استـفاده از پـرتـو گاما يا

پرتو ايكس و در برخي از موارد خاص با استـفاده از ذرات هستـه اي مثـل نـوتـرون مي باشد

استفاده از پرتو ايـكس سالهاسـت كه در صـنايع تولـيدي و ساخت فلـزات و كـارخـانـه هاي

لوله سـازي، به ويـژه در ريـخـته گري و جوشـكاري به منـظـور آگاهي از كيفيـت محـصولـات

كاربـرد دارد. در ايـن گونه صنـايع به دلـيل ضـخامـت نـسبـتاً زيـاد بـرخـي از محـصولـات، از

ماشـينهاي مـولد پرتوايكس باقدرت بالا ( ولتاژ زياد) استفاده مي شود.

از آنجا كه طبـيعت پرتـو گاما نيز همانند پرتو ايـكس است، در بـسـياري از موارد كه پـرتو

ايكس جواب گونيست از پرتو گاما نيز استفاده مي شود.

در گذشته براي پرتو نگارياز راديوايزوتوپ راديـوم استـفاده مي شد ولي به دليـل هـزينه زياد

توليد، كاربرد آن وسعت نيافت. با توليد نسبتاً ارزان رادوايزوتـوپهاي ديـگر در سـالهاي بـعد

روشـهاي راديـو گرافي با گامـا به سـرعـت گسترش يافت و امـروزه از راديو ايـزوتـوپـهايي

چون كبـالت ـ 60، سزيـم ـ 137 و عمدتاً از ايـريـديم ـ192 استفاده مي شود. كبـالت ـ 60

بدليل گسـيل پرتـوهاي پر انـرژي معمولاً براي راديو گرافي ورقـهاي فولادي به ضخـامت 15

سانتيمتر بكار مي رود.

راديوايزوتـوپها معمولاً در ابـعاد بـسيار كوچـك تولـيد مي شـوند، به عنـوان مثـال چشـمه

ايـريـديم به صورت كپـسولي استـوانه اي به قـطر و ارتفـاع 1 تا 2 ميـليمتر مي باشد كه در
محفـظه اي قـرار داده شده است . كوچـكي راديـوايـزوتـوپـها و عدم احتيـاج آنها بـه منبـع

تغذيه الكتـروني از ويـژگي هاي عـمده چشـمهاي گاما است. هميـن ويـژگيـها سبـب شده

اسـت از آنها در مكانـهاي كم حجمي كه مولـد پـرتو ايـكس نـمي تـوانـد در آنجا مستـقر

شود يا در نـقاطي كه منـبع تغذيه الكـتريكي موجود نيـست ( مـثلاً در كارگاههاي عـمـراني

خارج از شهر ) به آساني و به ميزان گسترده استفاده مي شود.

در روش راديو گرافي، مولد پرتو ( چـشمه گاما يـا ماشين مولد پرتو ايـكس ) در يك طـرف

نمونه مورد نظر و فيلم مورد استفاده در طرف ديگر و يا در اطراف نمونه(مثلاً در جوشكاري –

هاي دور تا دور لولـه ها ) قرار داده مي شود. با روشـن كردن ماشين مولد پرتو ايـكس و يـا

گشودن دريـچه حفاظ چشمهي گاما، تصويري از نمونه بر فيلم به دست مي آيـد كه پس از

مراحل ظحور وثبوت فيلم، اطلاعات ثبت شده به راحتي با چشم بررسي مي گردد.

آساني كار و انعطاف پـذيري چشمه هاي پـرتو گاما سـبب كاربرد گسـترده آنها در بـررسي

كيفيت جوشكاري لوله هاي گاز و نفت شده است .

از معايب عمده چشمه هاي پرتو گاما نسـبت به پرتو ايـكس ، پـرتودهي دائـم آنهاست .

به انوان مثال ، ماشين مولد پرتو ايكس فقط در زماني كه نـياز به پرتو نگاري باشد روشـن

مي شود و در مواقع ديگر خاموش و خالي از خطر پرتودهي است . در حـالي كه چـشمه هاي

گاما پيوسته پرتو گسيل مي دارند و در نتيجه در همه حال بايد نكات ايمني را رعايـت كرد.

همچنين هنگامي كه چشمه مورد استفاده قرار نمي گيرد بايد از آن در محل امن ومطمئن

نگهداري شود و حتي الامكان سعي گردد از نزديك شدن افراد نا آگاه و غير متخصص به آن

جلو گيري شود.

وحيد خرميان­_ دانش آموز سال دوم رياضي
گر مِی نخوری طعنه مزن مستان را
بنیاد مکن تو حیله و دستان را

تو غرّه بدان مشو که مِی می نخوری
صد لقمه خوری که مِی غلامست آن را

خیام بزرگ

نمایه کاربر
منطق

عضویت : جمعه ۱۳۸۷/۷/۱۹ - ۱۱:۳۵


پست: 951

سپاس: 1

Re: پرتو گرافي؟

پست توسط منطق »

فرگل مطالب خیلی جالب بود.متشکر smile072

نمایه کاربر
fargol

عضویت : یک‌شنبه ۱۳۸۷/۴/۲ - ۱۱:۳۵


پست: 1846

سپاس: 35

Re: پرتو گرافي؟

پست توسط fargol »

منطق نوشته شده:فرگل مطالب خیلی جالب بود.متشکر smile072
smile072
گر مِی نخوری طعنه مزن مستان را
بنیاد مکن تو حیله و دستان را

تو غرّه بدان مشو که مِی می نخوری
صد لقمه خوری که مِی غلامست آن را

خیام بزرگ

نمایه کاربر
پزشك آينده

عضویت : شنبه ۱۳۸۷/۹/۲۳ - ۱۸:۳۳


پست: 200

سپاس: 1

Re: پرتو گرافي؟

پست توسط پزشك آينده »

خيلي ممنون فرگل عزيز smile072

ارسال پست