به نام تک نوازنده ی گیتار عشق
تعریف جاسوس افزار مانند ویروس و کرم نوعی بدافزار است. بدافزار به برنامههایی گفته میشود که توانایی آسیب رساندن به یک سیستم کامپیوتری یا شبکهای از کامپیوترها را دارند. جاسوس افزار برنامهای است که بدون اجازه کاربر روی سیستم کامپیوتری وی نصب شده، کنترل آن را از فرد میگیرد و اطلاعات شخصی وی را برای یک شخص ثالث میفرستد.
تاریخچه
واژه جاسوس افزار برای اولین بار در ۱۶ اکتبر سال ۱۹۹۵ در متنی درمورد مدل تجارتی ماکروسافت استفاده شد. در سال ۲۰۰۰ آقای گریگور فرند در توصیف دیوار آتش شخصی خود به نام زون آلارم از واژه جاسوس افزار استفاده کرد. اما استفاده رسمی از این کلمه بعد از سال ۲۰۰۱ بود زمانی که آقای استیو گیبسون رئیس مرکز تحقیقات گیبسون متوجه نصب یک نرمافزار تبلیغاتی روی سیستم کامپیوتری خود شد که اطلاعات شخصی او را برای فرد دیگری ارسال میکرد. به همین دلیل وی یک برنامه ضدجاسوسی طراحی کرد و آن را اوپت اوت نامید.
انواع
در یک تقسیم بندی کلی نرمافزارهای جاسوسی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: ۳-۱- نرمافزارهای جاسوسی خانگی نرمافزاری که معمولاً توسط صاحبان کامپیوترها به منظورآگاهی یافتن از تاثیرات اینترنت بر شبکههای کامپیوتری خودشان خریداری و نصب میگردد. مدیران از این نرمافزار برای آگاهی از فعالیتهای کارمندان استفاده میکنند. بعضی افراد هم برای اطلاع از فعالیتهای سایر اعضای خانواده این روش را به کار میبرند. مانند مشاهده محتویات اتاقهای گفتگو توسط والدینی که فرزندانشان در آنها شرکت میکنند. همچنین این نوع جاسوس افزار میتواند توسط یک شخص ثالث بدون آگاهی صاحب کامپیوترروی سیستم وی نصب شود و اطلاعات شخصی وی را جمع آوری کند. ۳-۲- نرمافزارهای جاسوسی تجاری نرمافزاری است که شرکتها برای تعقیب فعالیتهای کاربران در اینترنت استفاده میکنند. این شرکتها که وظیفه نصب جاسوس افزار روی سیستمهای کامپیوتری را دارند اغلب اطلاعات حاصل را به بازاریابان میفروشند و آنها کاربر را با تبلیغات خاص که با علائق وی مطابقت دارد و برایش جذاب است مورد هدف قرارمی دهند.
راههای نفوذ
• پنجرههای پاپ آپ :
پنجرههای کوچکی که به هنگام بازدید از سایت در برابر کاربر ظاهر میشوند و حاوی پیامهای مختلفی برای فریب اشخاص میباشند. در این پنجرهها اغلب دکمههای مختلفی مانند قبول، لغو، بستن و... وجود دارد ولی هیچ کدام از آنها کار اصلی خود را انجام نمیدهند و با فشردن هر کدام از این دکمهها جاسوس افزار روی سیستم نصب میشود.
• نرمافزارهای ضد جاسوس افزار:
بعضی نرمافزارهای ضدجاسوسی به جای از بین بردن جاسوس افزار آن را روی سیستم نصب میکنند. از برنامههای مطمئن و معروف برای بالا بردن امنیت سیستم خود استفاده کنید.
• برنامههای رایگان اینترنتی:
امروزه بسیاری از کاربران اینترنت بنا بر نیاز خود برنامههایی را که به صورت رایگان روی اینترنت قرار گرفته دانلود و نصب میکنند. اغلب صاحبان این برنامهها در ازای دریافت مبلغی یا بااهداف تجاری دیگر کد جاسوس افزار را در برنامه خود قرار میدهند و به هنگام نصب آن نرمافزار جاسوس افزار نیز روی سیستم کامپیوتری قرار گرفته و شروع به کار میکند
• سی دیها و فلشها:
حافظههای جانبی قابل حمل مانند سی دی و فلش به این علت که بین سیستمهای زیادی جا به جا میشوند حاوی برنامههای مخرب هستند. ۴-۵- سوء استفاده از ضعف امنیتی اینترنت اکسپلورر بعضی از طراحان برنامههای مخرب که با ضعفهای امنیتی اینترنت اکسپلورر آشنا باشند میتوانند در کد صفحه وب خود دستوراتی قرار دهند که به هنگام باز کردن آن صفحه با اینترنت اکسپلورر جاسوس افزار روی کامپیوتر نصب شود
• ویروسها:
برخی ویروسها حاوی کدهایی برای نصب جاسوس افزارهستند.
نشانههای وجود جاسوس افزار در کامپیوتر
تشخیص آلوده بودن یک کامپیوتر به جاسوس افزار کار سختی نیست. سیستم آلوده نشانههای سادهای دارد از جمله: ۵-۱- تغییر ناگهانی صفحه خانگی مرورگر بعضی از جاسوس افزارها که برای اهداف تبلیغاتی طراحی میشوند بدون اجازه کاربر صفحه خانگی مرورگر اینترنتی را تغییر میدهند. بسیاری از افرادی که سیستم آنها آلوده شده به طور مکرر صفحه خانگی مرورگر را مطابق میل خود تنظیم نموده و با تغییر دوباره آن مواجه میشوند. ۵-۲- ایجاد نوار ابزارهای جدید از نشانههای دیگر وجود جاسوس افزار ظاهر شدن نوار ابزارهای جدید بدون خواست کاربر در پنجره مرورگر است.
• ظاهر شدن مداوم پنجرههای پاپ آپ :
اگر فرد به صورت مکرر و مداوم با پنجرههای پاپ آپ مواجه شود امکان وجود جاسوس افزار در سیستم کامپیوتری وی زیاد است.
• تغییر آدرس توسط مرورگر:
بعضی جاسوس افزارها طوری تنظیمات مرورگر را تغییر میدهند که برخلاف میل کاربر و بدون توجه به آدرس وارد شده در نوار آدرس و یا نوار جستجو صفحاتی را به وی نشان دهد که در جهت اهداف تبلیغاتی طراحان آن جاسوس افزار است.
• ایجاد آیکونهای جدید روی صفحه نمایش:
وجود آیکونهای جدید و ناشناخته روی صفحه نمایش بدون خواست کاربر از نشانههای وجود جاسوس افزار است. عدم کارایی بعضی کلیدهای صفحه کلید: جاسوس افزارها کارایی کلیدهای صفحه کلید را تغییر میدهند به طوری که برای مثال کلید تب در پنجره مرورگر به جای جا به جایی روی پیوندها کار دیگری انجام دهد.
• عملکرد کند کامپیوتر:
از آنجایی که جاسوس افزار یک برنامهاست برای اجرا شدن به حافظه و پردازنده نیاز دارد و سرعت کامپیوتر را کاهش میدهد.
• خاموش شدن دیوار آتش و ضدویروس:
جاسوس افزار برای این که به راحتی اطلاعات کاربر را برای شخص ثالث ارسال کند و همچنین تنظیمات سیستم کامیوتری را تغییر دهد اغلب بدون اطلاع کاربر دیوار آتش و ضدویروس را غیر فعال میکند تا به اهداف خود دست یابد.
مشکلات
• سرقت اطلاعات شخصی:
جاسوس افزارها میتوانند با دست یابی به کوکیها عادتهای اینترنتی، اطلاعات کارتهای اعتباری و بسیاری اطلاعات دیگر شما را جمع آوری کند همچنین با ثبت کردن کلیدهای فشرده شده توسط شما روی صفحه کلیدرمزهای عبور شما را به دست آورده و در اختیار افراد دیگر قرار دهند.
• تاثیر منفی روی عملکرد کاربر:
ظاهر شدن مداوم پنجرههای پاپ آپ، ایجاد نوار ابزارها و آیکونهای جدید و ناشناخته، کاهش سرعت کامپیوتر، کاهش امنیت افراد در استفاده از اینترنت و سایر مشکلاتی که جاسوس افزار ایجاد میکند بر عملکرد کاربران تاثیر میگذارد.
• کاهش کارایی سیستم:
همانطور که گفته شد چون جاسوس افزار نوعی برنامهاست حافظه و پردازنده کامپیوتر را مصرف میکند و کارایی سیستم را کاهش میدهد.
• استفاده از پهنای باند:
جاسوس افزار برای ارسال اطلاعات نیاز به برقراری ارتباط از طریق اینترنت دارد و باید از پهنای باند استفاده کند.