منو

کنستانتین تسیلوفسکی

 کنستانتین تسیلوفسکی

کنستانتین تسیلوفسکی ، مهندس و معلم پرآوازه روس که او را یکی از بنیانگذاران عصر فضا می دانند، وقتی هنوز پروازهای فضایی رویای دور از ذهن علم زمان بود، تقدیر انسان در مقابله با جهان آینده را این گونه تصریح کرد: «زمین گهواره تمدن است. اما هیچ کودکی را نمی توان برای همیشه در گهواره نگاه داشت» این طرز تفکر اگرچه زمانی بسیار خیالپردازانه به نظر می رسید، اما هر چه زمان بیشتر به پیش می رود ضرورت آن بیشتر از گذشته ، خود را به جامعه تحمیل می کند.

ریشه اندیشه سفر به فضا و آرزوی پرواز در آسمان ها و مهاجرت به دنیاهای دیگر را باید در اعصار و قرون بسیار دور جستجو کرد. انسان از زمانی که به خاطر می آورد، مجذوب جهان شگفت انگیز آسمان شب بوده و همواره سعی می کرده است تا بتواند درک بهتری از این جهان به دست آورد و آن را قابل دستیابی کند. زمانی این تلاش در قالب و چهره اساطیر خود را نشان داد و زمانی دیگر در قالب افسانه ها و داستان ها و زمانی در قالب تخیل های آینده نگرانه و در دوره ای بسیار جدید، به شکل واقعیت های فیزیکی و بیرونی درآمد. در طول این تاریخ طولانی ، نوع نگاه به آسمان نیز دگرگون شده است.اگر زمانی کشف دنیاهای ناشناخته عامل اصلی تحریک کنجکاوی بشر برای درک فضا بود، اینک به نظر می رسد نیازهای اساسی باعث ایجاد شتاب جدید در این عرصه شده است. نگاهی به حضور انسان در فضا اکتبر سال 1957 زمانی بود که انسان قدم به فضا گذاشت.

ماهواره کوچکی به نام اسپوتینک 1 ، از سوی اتحاد جماهیر شوروی سابق به فضا رفت و صدای ضربان مانند آن برای بسیاری استعاره ای از تولد عصر فضا بود. پرتاب اسپوتینک در آن دوره فراتر از ماجراجویی علمی بود و همان گونه که بعدها روس ها اعلام کردند هدف اصلی ، پیشبرد سیستم های دفاع فضایی بود؛ اما این شروع اگرچه ریشه در دل جنگ جهانی و فناوری موشک های VII آلمانی داشت ، مسیری متفاوت را در پیش گرفت و دستاوردهای صلح جویانه آن به طور چشمگیری بر استفاده های نظامی از آن غلبه یافت. پرتاب اسپوتینک 1 در آغاز جنگ سرد رقابت دو ابرقدرت ، زمان را به فضا کشاند و در پی پرتاب اسپوتینک ، از سوی روس ها، امریکایی ها همیشه چند قدم عقب تر از رقیب شان ، آنها را دنبال می کردند. اولین انسان در فضا، اولین بانوی فضانورد در فضا، اولین عملیات الحاق فضایی و نخستین سفر رباتیک به دنیاهای دیگر، دستاوردهایی بود که روس ها حریف را شکست دادند.امریکا که در آن روزگار نگران وجهه عمومی خود بود در دهه 1960 سعی کرد با پیروزی در یکی از مهم ترین چالش ها، کل رقابت را به نفع خود خاتمه دهد و این گونه بود که جان ، اف ،کندی رئیس جمهور وقت ایالات متحده ، در سخنرانی معروفی که در آغاز دهه 1960 ایراد کرد، ناسا (سازمان هوا و فضانوردی امریکا) را مامور کرد تا پیش از پایان دهه 60 فضانوردی را بر سطح ماه فرود آورد.این اقدام پر هزینه که فراتر از توان فنی آن زمان بود با این جمله کندی توجیه شد « ما به ماه خواهیم رفت نه به این دلیل که این کار ساده ای است ، بلکه به این دلیل که چالشی بسیار دشوار است».بدین ترتیب ، مجموعه صدها هزار نفر از بهترین کارشناسان جهان در ناسا ماموریتی را آغاز کردند که میلیاردها دلار هزینه دربرداشت و در نهایت با فرود محفظه مه نشین عقاب ، در ماموریت آپولو 11 بر سطح ماه و قدم گذاشتن نیل آرمسترانگ بر سطح قمر زمین ، این طرح با موقعیت به نتیجه رسید. زمانی که آرمسترانگ لحظاتی پس از پای گذاشتن به ماه وضعیت خود را با جمله معروف قدمی کوچک برای یک انسان و جهشی غول آسا برای بشریت توصیف کرد بسیاری گمان می کردند انسان وارد عصر تسخیر فضا شده است و به زودی شرکت های مسکونی و تحقیقاتی در ماه تاسیس خواهند شد و نخستین پیشگامان به مریخ گام خواهند نهاد و تا پایان قرن بیستم بدنه و ساختار اصلی نخستین مستعمره های انسانی در فضا بنا نهاده خواهد شد. حتی بسیاری معتقد بودند بازی های المپیک در سال 2000 در ماه برگزار خواهد شد؛ اما این اتفاق نیفتاد. مهم ترین دلیل کاهش سرعت پیشرفت های فضایی را باید در مساله ای به نام بودجه و پایان دوره جنگ سرد و رقابت های فضایی این عصر جستجو کرد. هزینه های اکتشافات سرنشین دار با توجه به هزینه های بالای اکتشافات سرنشین دار، دانشمندان و مهندسان سعی کردند بودجه خود را صرف تحقیقات و اکتشافاتی کنند که با صرف هزینه کمتر دستاوردهای بیشتری را به ارمغان بیاورد. به همین دلیل ، اگر چه تحقیقات بر سر اثرات اقامت طولانی مدت حضور انسان در فضا بویژه در طرح ایستگاه فضایی میر و ایستگاه بین المللی فضایی ادامه یافت ، اما این کاوش های کوچک و کم سرو صدا بود که افق دید دانشمندان در خصوص جهان را بهبود بخشید و از سویی دیگر فرآیندی مهم را در افزایش شرایط زندگی انسان به سیاره زمین فراهم آورد .

امروزه بدون این که خودمان متوجه شویم ، شاهد رشد و نفوذ جدی و چشمگیر فناوری های فضایی در زندگی روزمره خود هستیم.از ارتباطات رادیویی و تلویزیونی گرفته تا شبکه اینترنت و کنترل بسیاری از شوون زندگی مدرن و مسائلی مانند جهت یابی تا تعیین منابع سطحی و زیرسطحی و تصویربرداری های شناسایی و پیش بینی حوادث غیرمترقبه تا هزاران کاربرد خرد و کلان دیگر.اما این تازه آغاز دوره فضاست. کاوش های فضایی باعث شده است بسیاری از سیارات و مناطق دور دست کیهان مورد کاوش قرار گیرد. برخی از قدیمی ترین و بنیادی ترین پرسش های بشر امروز به واسطه چنین فناوری ای است که زیر ذره بین علم قرار گرفته و این راهی طولانی است که تازه گام های نخست آن برداشته شده و انسان را برای دور تازه ای از سفرهای فضایی آماده کرده است.بزودی فصل جدیدی از سفرهای فضایی رباتیک و سرنشین دار آغاز خواهد شد، اما این بار سفرها تفاوت فاحشی با سفرهای قبلی خواهد داشت و آن انجام آنها برپایه نیازهای واقعی انسان و نه صرف ارضای کنجکاوی است.اگر چه همیشه کاوش های محض علمی ادامه خواهد یافت تا زمینه هایی را ایجاد کند که روزی ارزش کاربردی پیدا کند، اما سفرهای کاربردی جدیدی در راه است. با اهدای جایزه انصاری X پرایز در چند سال قبل ، صنایع خصوصی به طور جدی وارد رقابت های فضایی شدند. انوشه انصاری ، پشتیبان این جایزه و نخستین بانوی فضاگرد جهان معتقد است: «حضور بخش خصوصی ، انقلابی جدید در عرصه فضا ایجاد خواهد کرد. همان طور که ورود آن به حوزه اینترنت که مدت ها با سختی به حیات خود ادامه می داد باعث شد این شبکه چنین عالمگیر شود، در فضا نیز با وارد شدن مباحث مربوط به حوزه رقابتی و منافع کلانی که در فضا وجود دارد، باعث رشد پیشرفت های جدی در این حوزه خواهد شد».در کنار بخش خصوصی که از الان عزم خود رابرای برقراری خطوط پروازهای فضایی شخصی تا زیر مدار (ارتفاع 100کیلومتری )، سفرهای تفریحی به هتل های فضایی در مدار زمین و حتی سفر سرنشین دار به ماه جزم و جایزه گوگل X پرایز را در این موارد وضع کرده است ، بخش ها و آژانس های دولتی نیز سفرهای جدیدی را هدف گرفته اند. هم اکنون دهها طرح از سوی اروپا، امریکا، ژاپن ، چین ، روسیه و حتی هندوستان برای سفر به ماه در نظر گرفته شده است و این بار این سفر فقط برای رفتن نخواهد بود.نشانه ها و طرح های پراکنده نشان دهنده عزم این باره کشورها برای آغاز مستعمره سازی سیارات است.اگر به یاد آوریم که جمعیت بشر از آغاز تاریخ تا ابتدای قرن 20 تنها 2.5 میلیارد نفر شده بود و از ابتدای قرن 20 تا ابتدای قرن 21 به بیش از 7 میلیارد نفر افزایش یافته و اگر به یاد آوریم که منابع زمین هم به همین سرعت در حال نابودی است. آن گاه طبیعی است که به فکر منابع جدید باشیم و حتی در دیدگاهی تخیلی ، به فکر ساخت شهرک هایی مسکونی بر ماه و شاید زمانی در دیگر سیارات باشیم.خوشبختانه منبع عظیمی از مواد اولیه و دنیایی از فرصت ها پیش روی ماست که بویژه با توجه به افزایش روند تخریب زمین می توان از آن برای ساختن آینده استفاده کرد.

این مساله در کنار آثار مهمی که خواهد داشت باعث ایجاد بحث جدید حقوق فضا نیز می شود و ده ها بحث را با خود به همراه خواهد داشت.کسانی که امروز در این زمینه فعال تر باشند، فردا که استفاده از فضا از یک آینده نگری به یک ضرورت تبدیل خواهد شد، سهم بیشتری برداشت خواهند کرد.خوشبختانه در سال های اخیر، سازمان فضایی ایران گام هایی مثبت را در راه مشارکت در فضا برداشته است ، اما باید به یاد داشت که ما در این زمینه از دنیا عقبیم و اگر بسرعت حرکت نکنیم عقب خواهیم ماند.

منبع : جام جم آنلاین

ارسال : امیرحسین ستوده بیدختی

استفاده از متن مقاله تنها با ذکر منبع اصلی ؛ فرستنده مقاله و نقل از هوپا مجاز است .