اجرام نزدیک به زمیناجرام نزدیک به زمین
اجرام نزدیک زمین(Near Earth Objects) اجرام نجومی هستندکه مدار آنها از نزدیکی مدار زمین می گذرد.بیشتر آنها دنباله دار ها یا سیارکهایی هستند که تحت تاثیر گرانش خورشید و دیگر سیارات به همسایگی زمین رسیده اند. به طور دقیق سیارکها یا دنباله دار هایی که حضیض مداری شان در فاصله کمتر از ۱/۳ واحد نجومی باشدNEO محسوب می شوند. این اجرام به دو دسته اساسی دنباله دارها و سیارکهای نزدیک زمین تقسیم بندی می شوند.منشاء دنباله دارها نواحی خارجی و سرد منظومه شمسی است در حالی که بیشتر سیارکها از نواحی داخلی و گرم به خصوص کمربند سیارکها می باشند. NEO ها اندازه متفاوتی دارند، از چند متر تا دهها کیلومتر . قطر سیارکها نزدیک زمین را با کمک قدر مطلق آنها تخمین می زنند. قدر مطلق یک سیارک به قدر مرئی آن وقتی در فاصله 1 واحد نجومی از خورشیدباشد، گفته می شود. ضریب بازتاب سیارکها بین ۰/۰۵ تا ۰/۲۵ است بنابراین با دانستن قدر مطلق آنها ، قطر تقریبی شان تعیین می شود.به عنوان مثال سیارکی با قدر مطلق۸ قطری بین ۶۵ تا ۱۵۰ کیلومتر دارد. حتی شهابواره ها و گردوغبارهای بین سیاره ای را نیز می توان بعنوان NEO در نظر گرفت که با شار جرمی دهها هزار تن در سال به زمین برخورد می کنند. بخش اصلی دنباله دارها و سیارکها را یخ آب ، ترکیبات کربن تشکیل می دهند و این مواد در شکل گیری حیات در زمین نقش موثری داشته اند. برخورد این اجرام در یک میلیارد سال اول تشکیل زمین ، خیلی شدید بوده است . با سرد شدن تدریجی زمین و کاهش برخوردها حیات اولیه در زمین شکل گرفت. مطالعه NEO ها اطلاعات مفیدی در مورد دیگر سیارات منظومه شمسی در اختیار ما قرار می دهد. ترکیب دنباله دارها مشابه سیارات گازی و سیارکها مشابه سیارات خاکی است. این اجرام دارای مواد معدنی بسیاری هستند.استخراج لین مواد خام ارزش زیادی خواهد داشت. این مواد می توانند برای پیشبرد تحقیقات فضایی و سوخت مورد استفاده قرار گیرند. تخمین زده می شود ارزش مواد موجود در کمربند سیارکها حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برای هر فرد زمینی باشد!
خطر برخورد
همواره خطر برخورد اجرام نزدیک زمین ما را تهدید می کند. برای تخمین احتمال برخورد می توان از مطالعه دهانه های برخوردی زمین سود جست. گمان می رود در ۶۵ میلیون سال پیش برخورد یک جرم بزرگ به زمین باعث از بین رفتن گونه هایی از حیات از جمله دایناسورها شده باشد. به طور میانگین در هر چند هزار سال انتظار برخورد سیارکی به قطر یک کیلومتر وجود دارد که می تواند عوارض گسترده ای را به جا بگذارد. در هر ۱۰۰ سال احتمال برخورد جرمی به قطر ۵۰متر وجود دارد. چنین برخوردی می تواند دهانه ای به قطر بیش از یک کیلومتر به جا بگذارد.میزان تخریب به اندازه ، سرعت، چگالی این اجرام بستگی دارد. سرعت بالای جرم برخوردی( دهها تا صدها کیلومتر در ثانیه) باعث می شود که انرزی جنبشی زیادی به وجود آید. قدرت تخریب سیارکی با قطر یک کیلومتر که با سرعت ۲۰Km/s به زمین برخورد می کند معادل انفجار ۵۰ هزار مگاتن TNT است. تعدادی از سیارکهای نزدیک زمین معروف به سیارکهای خطرناک به فاصله کمتر از 0.05 واحد نجومی از زمین می رسند. کشف و تعیین دقیق مدار آنها از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. تا کنون حدود ۶۰۰ سیارک خطرناک شناخته شده است. اهمیت اجرام نزدیک زمین باعث شده است که اخترشناسان به کشف و مطالعه آنها بپردازند. تا سال ۱۹۷۰ فقط۳۰ سیارک نزدیک زمین کشف شده بود. امروزه با استفاده از تکنیک هایی همچون پردازش داده ، تصویر برداری میدان دید باز تعداد آنها در حال افزایش است. تاکنون سفیته هایی مانند NEAR برای ملاقات با این اجرام استفاده شده است و طرحهایی برای کشف و شناسایی این اجرام وجود دارند که LINEAR , NEAT نمونه هایی از آنها هستند. تخمین زده می شود که حدود 1500 NEO با قطر بیش از یک کیلومتر وجود داشته باشد. بسیاری از این اجرام کوچک و کم نور هستند.(قدر ۱۹ یا حتی کم نورتر) بنابر این بسیاری از آماتورها به ابزارهای مناسب برای کشف آنها دسترسی ندارند. اما رصد آنها کمک شایانی به تعیین دقیق مدارشان وپیش بینی موقعیت آنها می کند.گاهی اوقات فاصله بین زمان کشف یک NEO و زمان نزدیکی آن به زمین کوتاه است که این موضوع می تواند بسیار خطرناک باشد. اخیرا" مجریان طرح LINEAR موفق به کشف سیارک 2004FH شدند. در کمتر از دو روز بعد این سیارک۳۰ متری به فاصله ۴۲۷۰۰ کیلومتری زمین رسید. این فاصله 1/9 فاصله زمین تا ماه است.بدین ترتیب این سیارک رکوردی را به جا گذاشت و خطر از بیخ گوشمان گذشت.
 چون NEO ها به زمین نزدیک هستند خیلی سریع جابه جا می شوند. مثلا" سیارک 2004FH وقتی به نزدیکترین فاصله از زمین رسید در هر ثانیه ۱۰ ثانیه قوسی جابه جا می شد. در این هنگام اثر اختلاف منظر مهم است و منجمان آماتور با رصد اجرام از مکانهای مختلف به تعیین مدار آنها کمک می کنند تا هر گونه برخورد احتمالی پیش بینی شود. خطری که همواره ما را تهدید می کند و باید مراقب باشیم.
امیر حسن زاده
عضو انجمن علمی پژوهشی نجم شمال
|
