اطلاعاتي در باره ي تلسكوپ براي منجمان آماتور

Retin_69

راهنمای انتخاب تلسکوپ

آیا بزرگترین تلسکوپ، بهترین است؟ آیا تلسکوپهای شکستی کارامدتر از بازتابی ها هستند؟ معیارهای شناخت ما از کیفیت و توان تلسکوپها چسیت؟ آیا توان بزرگنمایی مهمترین است؟تلسکوپهایی در دو سوی طیف فناوری به سادگی دابسونی و به پیشرفتگی Goto مناسب کدام رصدگران اند؟ آیا دوربین دوچشمی انتخاب بهتری برای رصدگران تازه کار است؟
در چند سال اخیر به دلیل فعالیت مراکزی که به طور تخصصی به ارائه ابزارها و منابع مورد نیاز رصدگران آسمان پرداخته اند، تنوع و فراوانی ابزارهای رصدی موجود در ایران رشد چشمگیری داشته است.
وقتی در سال 1372 پس از مدتی رصد با چشم غیر مسلح و دوربین دوچشمی به دنبال خرید نخستین تلسکوپ خود بودم، تلسکوپ 6 سانتیمتری «کهکشان» را، که در مجله نجوم آگهی آن را یافتم، ابزاری فوق العاده می دانستم که با آن به رویاهای خود در آسمان دست می یابم. در آن سالها جستجوی تلسکوپ مناسب که با بودجه کم یک رصدگر تازه کار جور باشد دشوار بود. اگر آگهی آن در صفحات مجله نجوم پیدا نمی شد، به پرسه زدن در بازار ختم می شد.
وقتی در سال 1378 آماری از تلسکوپهای موجود در ایران تهیه کردیم، شمار اپتیک های 5 اینچی (12.5 سانتی متری) و بزرگتر، که استفاده می شدند، فقط به حدود 50 عدد در سراسر کشور می رسید. تصور می کنید آمار امروز چگونه باشد؟ صدها تلسکوپ 4 تا 6 اینچی آماتوری در اختیار رصدگران ایرانی است و بیش از صد تلسکوپ 8 تا 10 اینچی و شماری نیز تلسکوپهای بزرگتر که اغلب در رصدخانه ها و انجمن های نجوم استفاده می شوند.
ارائه تلسکوپهای متنوع آماتوری علاوه بر این که سبب رشد نجوم آماتوری و علاقه به رصد آسمان شده است، انتخاب تلسکوپ مناسب را برای علاقه مندان تازه کار و افرادی که نخستین تلسکوپ خود را تهیه می کنند دشوار کرده است.
در این مقاله علاوه بر این که با انواع تلسکوپ های موجود در ایران آشنا می شوید، از معیارهای شناسایی یک تلسکوپ و روابطی ساده برای تعیین توان تلسکوپ در نشان دادن جزئیات کوچک، اجرام کم نور یا اجرام گسترده، عکسبرداری و ... مطلع می شوید.
بزرگنمایی معیار نیست!
مقدار بزرگنمایی نخستین سوالی است که علاقه مندان تازه کار در بررسی یک تلسکوپ مطرح می کنند. این سوال نادرستی است. برخلاف اغلب دوربین های دوچشمی که بزرگنمایی ثابتی دارند، در تلسکوپ ها با تعویض چشمی بزرگنمایی را به راحتی تغییر می دهیم (چشمی عدسی است که در محل خروج نور، یعنی کانون تلسکوپ، برای ایجاد بزرگنمایی و تصویر نهایی قرار می گیرد). به طور نظری بزرگنمایی را تا هر چقدر بخواهید می توانید افزایش دهید. پس فریب بزرگنمایی های چشمگیری را که روی جعبه تلسکوپ های کوچک نوشته می شود، نخورید. بزرگنمایی هر تلسکوپ دست شماست. بزرگنمایی از رابطه ساده تقسیم فاصله کانونی تلسکوپ به فاصله کانونی چشمی به دست می آید. پس هرچه فاصله کانونی چشمی کمتر باشد (یعنی از چشمی کوچک تری استفاده کنید) بزرگنمایی بیشتر می شود. اما آیا به راستی بزرگنمایی همه جا نیاز است؟
شاید در رصد گودال های ماه یا حلقه های زحل افزایش بزرگنمایی مفید باشد، اما در رصدهایی مانند جستجوی یک کهکشان کم فروغ بزرگنمایی یعنی شکست! با افزایش بزگنمایی میزان نوری که به چشم شما می رسد کاهش می یابد، تصویر کم نور و ناواضح می شود.
هر چه قطر لوله تلسکوپ شما یا «گشودگی» آن بیشتر باشد نور بیشتری گردآوری می کنید و می توانید در بزرگنمایی های بیشتر تصویر را نورانی و واضح ببینید. پس مهمترین معیار یک تلسکوپ را شناختیم: گشودگی یا قطر دهانه تلسکوپ؛ یعنی همان قطر عدسی شیئی یا آینه اولیه تلسکوپ که نقش گردآوری نور را دارد. به طور مثال یک تلسکوپ 10 سانتیمتری (4 اینچی) را با تلسکوپ 20 سانتی متری (8 اینچی) مقایسه کنیم. اگر مساحت آینه های اصلی آن دو را بر هم تقسیم کنیم می بینیم که تلسکوپ 20 سانتیمتری 100 بار بیشتر از 10 سانتیمتری توان گردآوری نور را دارد. توان گردآوری نور در تلسکوپ ها و دوچشمی ها از رابطه ساده "گشودگی تقسیم بر قطر عدسی چشم" به توان 2 به دست می آید که حداکثر گشودگی چشم انسان را می توان 7 میلیمتر در نظر گرفت. به طور مثال یک تلسکوپ 150 میلیمتری (6 اینچی) 460 برابر چشم انسان نور گردآوری می کند. این تلسکوپ یک کهکشان کم فروغ را چهاربار روشن تر از یک تلسکوپ 3 اینچی نشان می دهد.
علاوه بر این افزایش گشودگی تلسکوپ، توان ما در تفکیک را نیز بیشتر می کند. نسبت گشودگی (به میلیمتر) به عدد 125 حداکثر زاویه تفکیک پذیر را به ثانیه قوس به دست می دهد که البته در عمل آشفتگی جوی مانع رسیدن به آن می شود. به طور مثال با یک تلسکوپ 6 اینچی می توان گودالهایی تا 1.5 کیلومتر را تفکیک کرد که اندازه آنها نصف گودالهایی است که با تلسکوپ 3 اینچی در همان بزرگنمایی و شرایط جوی تفکیک می شود.
بازگردیم به بزرگنمایی. اگر دهانه تلسکوپ را افزایش دهیم چقدر قدرت ما را در افزایش بزرگنمایی، تا پیش از آنکه تصویر ناواضح شود، بیشتر می کند؟ این ضریب ساده را به خاطر بسپارید: 50 برابر به ازای هر 2.5 سنتیمتر یا هر اینچ از دهانه تلسکوپ.
پس حداکثر بزرگنمایی مفید تلسکوپ 4 اینچی 200 برابر و برای تلسکوپ 8 اینچی 400 برابر است (بدون درنظرگرفتن آشفتگی های جوی که تصویر را در بزرگنمایی های زیاد ناواضح می کند). بنابراین اگر روی جعبه تلسکوپ کوچکی در بازار دیدید که با خط درشت نوشته شده «750X» یا اعدادی در این مرتبه، از خرید چنین ابزاری که کارخانه آن به فهم شما احترام نگذاشته است، پرهیز کنید! با چنین تلسکوپهای 6 یا 7 سانتیمتری کوچکی، که در ویترین فروشگاههای لوازم تحریر یا دوربین و لوازم عکاسی می یابید، بزرگنمایی مفید، اگر اپتیک تلسکوپ سالم و دقیق باشد، حداکثر 100 تا 150 برابر است.
تلسکوپهایی با عدسی کوچکتر از 6 سانتیمتر که ممکن است در بازار بیابید اغلب در سطح یک اسباب بازی ارزان قیمت ساخته شده اند و تهیه ابزار کوچکتر از 6 سانتیمتر توصیه نمی شود. گرچه زمانی یک تلسکوپ 6 سانتیمتری ابزاری مناسب برای شروع بود، امروز اپتیک متداول برای شروع رصد آسمان در ایران تلسکوپ شکستی 8 تا 10 سانتیمتری یا بازتابی 10 تا 15 سانتی متری (4 تا 6 اینچی) است.
اندازه دهانه تلسکوپ های شکستی مرسوم است که به سانتیمتر گفته شود و تلسکوپهای بازتابی و کاتادیوپتریک (ترکیبی) به اینچ. در نجوم آماتوری امروز ایران دسته بندی تلسکوپ های کوچک، متوسط و بزرگ آماتوری را می توان اینطور دانست: کوچکتر از 15 سانتیمتر (6 اینچ) تلسکوپ کوچک، بین 15 تا 20 سانتیمتر (6 تا 8 اینچ) تلسکوپ متوسط و بزرگتر از 20 سانتیمتر تلسکوپ بزرگ (10 اینچ و بزرگتر).
اگر گشودگی یا مقدار دهانه تلسکوپ را مهمترین معیار بدانیم، دومین معیار فاصله کانونی (F) است. در تلسکوپ های شکستی و بازتابی ساده فاصله کانونی تقریبا برابر طول لوله تلسکوپ است. فرض کنید دو تلسکوپ 15 سانتیمتری یکی با فاصله کانونی 750 میلیمتر و دیگری 1500 میلیمتر پیش روی شماست. کدام را انتخاب می کنید؟
با دانستن فاصله کانونی و قطر دهانه، نسبت کانونی را به دست می آوریم:
فاصله کانونی تقسیم بر قطر دهانه = f
تلسکوپ کوتاه کانون ما در مثال بالا دارای f/5 و تلسکوپ بلند کانون ما دارای f/10 است. آنهایی که با عکاسی آشنا باشند می دانند که این f همان دیافراگرم عدسی دوربین است و وقتی بدنه دوربین خود را به تلسکوپی با f/5 وصل می کنید یعنی در حال عکاسی با عدسی تله ای به فاصله کانونی آن تلسکوپ با دیافراگم برابر نسبت کانونی تلسکوپ هستید. پس بدیهی است که در عکاسی با تلسکوپ f کم، یعنی ورودی نور بیشتر و نوردهی کوتاه تر، - البته چون هیج فایده ای را بی ضرر نمی یابند - با کاهش f وضوح تصویر و دقت فوکوس در رصدهایی با بزرگنمایی زیاد کم می شود.
پس هرچه نسبت کانونی کمتر باشد، تلسکوپ شما در گروه اپتیک های «سریع» قرار می گیرد که در عکاسی و رصد اجرام کم فروغ غیر ستاره ای مثل سحابی ها و کهکشانها ایده آل است. f/10 و بیش از آن در دسته تلسکوپهای «کند» قرار می گیرد که برای رصد و عکاسی اجرام درخشانتر مناسب اند (مگر آنکه در مواردی ابزار جانبی برای کاهش f به آنها افزوده شود). با تلسکوپهای سریع (اغلب f/4 تا f/5) برای افزایش بزرگنمایی باید از چشمی با فاصله کانونی بسیار کم استفاده کرد. ابن تلسکوپها اگر از اپتیک بسیار دقیقی برخوردار نباشند در بزرگنمایی زیاد برای رصد جزییات سیاره ای تصویر محوی دارند، در حالی که تلسکوپهای کند برای چنین رصدهایی فوق العاده اند. پس انتخاب شما وابسته به موضوعات رصدی است که به آنها علاقه مندید. اگر قرار است بیشتر زیر آسمان شهر به رصدهای ماه و سیارات و ستاره های دوتایی بپردازید، f زیاد بهتر است اما اگر دلباخته رصد و عکاسی از کهکشان ها، سحابی ها و اجرام گسترده غیرستاره ای مانند سحابی جبار و خوشه پروین هستید و ابزارتان را دست کم هر دو سه ماه یک بار زیر آسمان تاریک می برید f کم را انتخاب کنید. انتخابی میان این دو، تلسکوپی با نسبت کانونی f/6 تا f/8 است.
با دانستن فاصله کانونی تلسکوپ خود می توانید تخمین بزنید که اجرامی در میدان دید تلسکوپ شما دیده می شوند. اندازه گیری میدان دید تصویرتان ساده است. فرض کنیم دو تلسکوپ با فاصله کانونی ۵۰۰ و ۱۵۰۰ میلیمتر در اختیار است. اول چشمی را انتخاب کنید. فرض کنیم چشمی ۲۰ میلیمتر بیشترین فاصله کانونی است که دارید (بزرگترین چشمی شما). برای شروع رصد و جستجوی جرم مورد نظر همواره از چشمی با بیشترین فاصله کانونی استفاده کنید زیرا کمترین بزرگنمایی و البته بیشترین میدان دید را دارد. در نتیجه موضوع رصدی سریعتر به دام می افتد. خوب با تلسکوپ f=500 میلیمتر شروع کنیم. بزرگنمایی با چشمی ۲۰ میلیمتر فقط ۲۵ برابر است. وسعت میدان دید به درجه از رابطه ساده
میدان دید ظاهری تقسیم بر بزرگنمایی
به دست می آید. میدان دید ظاهری چشمی وقتی آن را به تنهایی مقابل چشمانتان می گیرید تا نمای کوچک شده محیط اطراف را در عدسی ببینید مشخص است. روی بسیاری از چشمی ها این عدد نوشته می شود و اگر هم نبود، اغلب چشمی های مرغوب دارای میدان دید ظاهری ۵۰ درجه اند (چشمی های گران قیمت واید و ابرواید میدان دید ظاهری بیشتری دارند). پس ۵۰ تقسیم بر ۲۵ میدان دید ۲ درجه را نشان می دهد. با چنین میدان دیدی سراسر خوشه پروین یا تمام سحابی جبار و سحابی همسایه آن M43 در تصویر دیده می شود. اما در عوض برای رصد جزییات سیاره ای به چشمی با f بسیار کم نیاز دارید که ممکن است کیفیت لازم را نداشته باشند. حالا نوبت به تلسکوپ دوم می رسد. با همان چشمی ۲۰ میلیمتر میدان دید شما دو سوم درجه خواهد بود و حالا بهتر است موضوعات رصدی کوچکتری را انتخاب کنید.
منجمان آماتور با توجه به این موضوعات نتیجه گرفته اند که تلسکوپهایی با نسبت کانونی f/5 تا f/8 ابزاری همه کاره اند. تلسکوپهای بازتابی ۵ تا ۸ اینچی با چنین نسبت کانونی ای و بهای بسیار کمتر نسبت به تلسکوپ همتراز کاسگرین یا شکستی متداول ترین انتخاب منجمان آماتورند.
انواع تلسکوپ ها از نظر اپتیک
سه نوع اصلی تلسکوپ ها شکستی، بازتابی و کاتادیوپتریک (ترکیبی) است. تفاوت اصلی آنها در مسیر نور در لوله تلسکوپ و محل کانون است. در شکستی ها، که ساختاری به سادگی تلسکوپ گالیله دارند، کانون تلسکوپ و محل قرارگیری چشم در انتهای لوله است. در این تلسکوپ ها برای دیدن اجرام بالای سر نیاز است که یک منشور یا آینه تخت با زاویه ۴۵ درجه، نور را به سمت بالا بفرستد. به این ابزار جانبی چپقی می گوییم. در بازتابی های ساده (نیوتنی) که اغلب تلسکوپهایی با فاصله کانونی کم (سریع) هستند، به جای عدسی شیی در سر لوله، آینه ای در انتهای لوله مسوول گردآوری نور است. در عوض کانون تلسکوپ و محل قرارگیری چشم در سر لوله است و دیگر نیازی به استفاده از چپقی برای دیدن مناظر بالای سر نیست.
تلسکوپ‌های شکستی کوچک برپایه سمت - ارتفاعی برای رصد مناظر زمینی نیز استفاده می‌شوند، اما کاربری تلسکوپ‌های بازتابی بیشتر رصد آسمان است. وقتی با دوربین دوچشمی به آسمان یا مناظر زمینی نگاه می‌کنید تصاویر وارونه یا برگردان نیستند، همان طور که با چشم می‌بینید دیده می‌شوند اما در تلسکوپ این طور نیست و هم وارونگی و هم برگردان بودن تصویر اتفاق می افتد. در تلسکوپ های شکستی، چپقی قرار گرفته در انتهای لوله تصویر وارونه را درست می کند اما تصویر، برگردان جانبی است. در بازتابی های نیوتنی، هم وارونه و هم برگردان جانبی است و در کاسگرین ها (نوع ترکیبی) نیز از چپقی استفاده می شود فقط برگردان جانبی است (البته برای رفع این موضوع عدسی مستقیم کننده وجود دارد تا در نیوتنی ها نیز بتوان تصویر مستقیم را برای مشاهده مناظر زمینی دید اما در رصدهای نجومی کاربرد چندانی ندارد).
اما نوع ترکیبی تلسکوپ‌ها، یعنی کاتادیوپتریک، تقریبا از دهه 1930 وارد جامعه نجوم آماتوری شد و در یکی دو دهه اخیر منجمان آماتوری که توان خرید تلسکوپ‌های گران‌تر را دارند بسیار از آن استقبال کرده‌اند. متداول‌ترین نوع تلسکوپ ترکیبی، تلسکوپ‌های کاسگرین است. در طراحی خلاقانه آنها نور به آینه اولیه در انتهای لوله می‌رسد. سپس در سر لوله به آینه ثانویه محدب می‌رسد و به سوی آینه اصلی باز می‌گردد تا از سوراخی در مرکز آن به محل کانون و قرارگیری چشم در انتهای لوله تلسکوپ در پشت آینه اولیه برسد؛ یعنی محل قرارگیری چشم مانند تلسکوپ‌های شکستی است و در نتیجه برای رصد بالای سر به چپقی نیاز است.
در این طراحی رفت و برگشت نور در لوله از یک طرف و قرارگیری آینه محدب ثانویه به جای آینه تخت از سوی دیگر سبب کاهش طول لوله می‌شود در حالی که نسبت کانونی تلسکوپ کم نمی‌شود و تصاویر دقیق ایجاد می‌شود. قیاس کنید تلسکوپ بازتابی نیوتنی و کاسگرین را که هر دو به فاصله کانونی 1000 میلیمترند در حالی که لوله تلسکوپ نیوتنی یک متر طول دارد، طول تلسکوپ کاسگرین فقط 30 سانتیمتر است. مزیت این تلسکوپ‌ها ارائه f بالا با لوله‌ای کوتاه، دقت و امکان حمل و نقل آسان است اما نورانیت تصویر اغلب از اپتیک بازتابی‌ای به همان اندازه کمتر است و از سوی دیگر بهای زیاد تلسکوپ‌های کاسگرین بزرگ به نسبت نیوتنی‌های بزرگ، منجمان آماتور با بودجه محدود را از خرید آنها منصرف می‌کند.
این نوع تلسکوپ‌ها به دو دسته اصلی اشمیت - کاسگرین و ماکستوف کاسگرین تقسیم می‌شوند. در هر دو یک تیغه تصحیح کننده شیشه‌ای به سر لوله اضافه شده است که خطای کروی آینه‌ها را کاهش می‌دهد (این مزیت بزرگی نسبت به تلسکوپ‌های نیوتنی است). علاوه بر این تیغه از نشستن غبار و هوازدگی زیاد آینه جلوگیری می‌کند و اندود آلومینیوم آینه سالهای بیشتری دوام می‌آورد. در اشمیت - کاسگرین تیغه تصحیح کننده تقریبا مسطح به نظر می‌رسد و نسبت کانونی تلسکوپ‌های ارائه شده در این نوع اغلب نزدیک به f/10 است.
در ماکستوف - کاسگرین تیغه تصحیح کننده عدسی مقعری است که آینه ثانویه نیز بر سطح درون آن به صورت اندود بازتاب کننده‌ای قرار می‌گیرد. با نسبت کانونی زیاد (اغلب f/11 تا f/14) خطای کروی در این تلسکوپ‌ها بسیار کمتر است و وقتی تصویر را فکوس یا کانونی می‌کنید بسیار تیز و دقیق دیده می‌شود. همچنین آینه ثانویه همواره با آینه اولیه هم خط است و مانند نیوتنی‌ها و اشمیت - کاسگرین‌ها نیازی به هم خط کردن آن پس از حمل و نقل نیست. اما نسبت کانونی زیاد ماکستوف‌ها در کنار دقت فوق‌العاده‌ای که در رصدهای خورشید، ماه و سیارات، ستاره‌ها و اجرام فشرده غیرستاره‌ای دارند، کاربرد آنها را در رصد و عکاسی از اجرام کم نور غیرستاره‌ای و اجرام گسترده‌ای مثل خوشه‌های باز و سحابی‌های پراکنده کمتر می‌کند؛ مگر انواع خاص و کمیابی از ماکستوف‌ها که با f کمتری ساخته می‌شوند.
شکستی یا بازتابی؟
انتخاب تلسکوپ شکستی یا بازتابی وابسته به موضوعات رصدی، محل رصدهای شما و بودجه‌تان است.
کاستی‌های تلسکوپ شکستی:
از زمانی که نخستین تلسکوپ‌‌های شکستی در دوران گالیله وارد عرصه نجوم شدند، مشکل بزرگی پیش روی رصدگران بود: خطای رنگ. خطا یا ابیراهی رنگی حاصل شکست نور در عدسی شیئی تلسکوپ است. چون ضریب شکست طول موج‌های مختلف نور مرئی از بنفش تا سرخ فرق می‌کند، آنها به جای این که در یک نقطه کانونی شوند، چند کانون ایجاد می‌کنند.
اکنون بسیاری از تلسکوپ‌های شکستی آماتوری از نوع آکروماتیک‌اند که عدسی شیئی ترکیبی خطای رنگ کمتر می‌شود اما حمل و نقل و کار با تلسکوپ نیز به دلیل لوله بلند آن دشوارتر می‌شود. برای رفع کامل خطای رنگ، عدسی‌های ترکیبی آپوکروماتیک ساخته شدند. تلسکوپ‌های آپوکروماتیک (یا به اختصار آپو) بهترین انتخاب برای عکاسان نجومی و رصدگرانی است که تصویر بسیار دقیق می‌خواهند. اما بهای یک تلسکوپ آپوکروماتیک معادل تلسکوپ آکروماتیک یا نیوتنی با دهانه 2 تا 3 برابر آن است. به همین دلیل تلسکوپهای شکستی آپو بین رصدگران تازه کار چندان جایی ندارند.
برتری‌های تلسکوپ شکستی:
با وجود خطای رنگ در انواع متداول شکستی‌ها، تضاد نوری قابل توجه تصویر، نماهای دلنشین‌تری را از آسمان ارائه می‌کند. چون مانند بازتابی‌ها آینه ثانویه‌ای بر سر تلسکوپ‌ نیست از تمام دهانه استفاده می‌شود و علاوه بر این در اپتیک‌های مرغوب شکستی میزان افت نور در عدسی شیئی کمتر از این مقدار در آینه اصلی تلسکوپ بازتابی است. به همین دو دلیل شاید یک تلسکوپ 8 سانتیمتری شکستی را بتوان معادل 10 سانتیمتری بازتابی در گردآوری نور و روشنایی تصویر دانست و همین‌طور می‌توان تناسباتی را برای اپتیک‌های کوچک‌تر یا بزرگتر ارائه کرد.
علاوه بر این شکستی‌هایی با f کم آسان‌تر حمل و نقل می‌شوند و به دلیل شکل یکپارچه تلسکوپ آسان‌تر می‌توان با آنها کار کرد. در کار با شکستی‌ها بر خلاف نیوتنی‌ها دیگر نیازی به هم‌خط کردن آینه ثانویه و اولیه یا نگرانی از بین رفتن پوشش آلومینیوم سطح آینه پس از چند سال نیستیم. در واقع این تلسکوپ‌ها وقتی خریداری می‌شوند دیگر نیازی به تنظیم، تصحیح یا تغییرات ندارند و رصدها با آن ساده و «کاربر دوستانه» است.
اگرچه خطای رنگی در برخی رصدها و به ویژه در عکاسی نجومی آزار دهنده است، تلسکوپ‌های شکستی عاری از خطای کروی آینه‌ها هستند.
کاستی‌های تلسکوپ‌ بازتابی:
خطا یا ابیراهی کروی نیز سبب می‌شود نور گردآوری شده از آینه اولیه درست در یک نقطه کانونی نشود زیرا لبه‌های آینه نسبت به نواجی مرکزی آن نور را به یک نقطه مشترک نمی‌فرستند. به این ترتیب وقتی به میدان دید نگاه می‌کنید در حالی که وسط تصویر واضح است، ستاره‌های لبه تصویر کشیده و گیسو مانند دیده می‌شوند؛ به همین دلیل آنها را خطای گیسو نیز می‌نامند. وقتی سعی می‌کنید با چرخاندن آرام پیج فوکوس لبه‌های تصویر را واضح کنید مرکز تصویر ناواضح می‌شود. شدت خطای کروی وابسته به نوع اپتیک اینه اولیه است. در آینه‌های کروی بیشترین حد است، در آینه‌های سهموی کمتر و در آینه‌های هذلولوی (با بیشترین انحنا و گودی) کمترین حد است. اغلب تلسکوپ‌های بازتابی مرغوب دارای آینه‌های سهموی‌اند (معمولا فقط تلسکوپ‌های ترکیبی گران‌بهای نوع ریچی - کریتین در حیطه آماتوری با آینه هذلولوی ساخته می‌شوند). شدت خطای کروی همچنین می‌تواند به نسبت کانونی وابسته باشد. معمولا تلسکوپ‌هایی با f کم که مناسب عکاسی اعماق آسمان و رصدهای بیرون شهرند خطای کروی بیشتری دارند. از سوی دیگر بازتابی‌های با f زیاد نیز دلخواه نیستند. زیرا بیشتر از حد بزرگ‌اند. پس باید با خطای کروی آنها کنار آمد.
وجود آینه ثانویه کمی باعث کاهش نور می‌شود اما آن قدرها تاثیرگذار نیست. مهم‌ترین دردسر در بازتابی‌ها و تلسکوپ‌های ترکیبی مثل اشمیت - کاسگرین، تنظیم آینه ثانویه است. اگر در یک شب رصدی به کشیدگی نور ستاره‌ها در سراسر میدان دید یا قرص سفید مشتری بدون اینکه کمربندها و عوارضی روی آن مشخص باشد برخوردید، احتمالا مشکل شما در هم خط نبودن آینه ثانویه با اولیه است. سه پیچ تنظیم ( و یک پیچ بزرگ که نگهدارنده اصلی آینه است و تا حد امکان سراغ آن نروید) روی اینه ثانویه قرار دارد. وقتی بسیار آرام آنها را حرکت دهید می‌بینید که تصویر چگونه دقیق می‌شود (برای این کار ستاره را از فکوس خارج کنید تا حلقه‌هایی از آن تشکیل شود. در حالت هم خطی کامل حلقه‌ها همه دایره‌ای و هم مرکزند). هم خط نبودن گرچه در رصد اجرام غیر ستاره‌ای محو اثر چندانی ندارد برای رصدهای سیاره‌ای و ستارگان دوتایی بسیار مهم است.
مشکل دیگری که به مرور برای نیوتنی‌ها رخ می‌دهد هوازدگی اندود آلومینیوم آینه است که در حالت عادی معمولا 10 سال دوام می‌آورد. در شهرهای آلوده یا نواحی بسیار مرطوب کمتر می‌شود، مگر انواع بسیار مرغوب بازتابی‌ها. البته این مشکل چندان جدی نیست و می‌توان آینه‌ را در کارگاه های اپتیک دوباره اندود کرد (در ایران بخش اپتیک جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران و صنعتی شریف و صنایع اپتیک ایران صاایران این کار را انجام می‌دهند). همچنین می‌توان آینه غبار گرفته یا چربی گرفته را شست. آینه اولیه باز می‌شود و در محلولی با 70 درصد الکل و 30 درصد آب مقطر شسته می‌شود و بعد به مرور خشک می‌گردد
برتری‌های تلسکوپ بازتابی:
نداشتن خطای رنگی مهمتر از همه است. اگر خطای رنگ شدید در تصویر دیده شد یا از چشمی نامرغوبی استفاده می‌کنید یا به جای آینه ثانویه منشور نامطلوبی به کار رفته است.
برای بیشتر رصدگران آسمان، آنچه بازتابی‌ها را متداول‌تر کرده است، کمترین هزینه به ازای افزایش دهانه تلسکوپ است. به طور مثال با بودجه‌ای که یک تلسکوپ شکستی 10 سانتیمتری خریداری می‌شود می‌توان یک تلسکوپ 20 سانتیمتری (8 اینچی) بازتابی با پایه دابسونی تهیه کرد. نسبت کانونی کم تلسکوپ‌های نیوتنی برتری دیگری است که آنها را به ابزار ایده‌آلی برای رصدهای اعماق آسمان تبدیل کرده است. از رصد سحابی‌ها و کهکشان‌ها تا جستجوی دنباله‌دارهای جدید و ناشناخته، کشف ابرنواخترها و عکسبرداری از اعماق آسمان با این ابزارها انجام می‌شود و کماکان برای رصد سیارات و ماه نیز تا زمانی که هم‌خط باشند، مطلوبند؛ یعنی آنها ابزارهایی همه کاره‌ برای بودجه‌های محدود است که انتخاب بهتری را نمی‌توان برای رصدگرانی یافت که تلسکوپی با دهانه متوسط یا بزرگ را جستجو می‌کنند.
قرارگیری کانون آینه در سر لوله تلسکوپ مزیت دیگری است که نیاز به چپقی یا خم شدن در زیر تلسکوپ را بر طرف می‌کند و همین موضوع امکان قرارگیری لوله تلسکوپ بر پایه‌های ساده، سبک و کم‌هزینه‌ای مانند پایه دابسونی را میسر می‌کند تا امکان تهیه تلسکوپ‌های بزرگ برای علاقه‌مندانی با بودجه کم میسر شود.
آشفتگی جوی یا خطای اپتیکی؟
تصویر ناواضح همیشه به سبب خطای اپتیکی رخ نمی‌دهد. گاهی فقط حاصل جو آشفته بالای سر تلسکوپ با محیط است

برگرفته از ویژه‌نامه‌ی راهنمای آسمان 85 مجله‌ی نجوم

مسافر زمان

جالب بود
ممنون