منو

رقص مرگ دو ستاره

 برای نخستین بار یک جفت ستاره که در حال پیوستن به یکدیگر و تبدیل شدن به ابرنواختر هستند یافته شدند.

اخترشناسان با کمک تلسکوپ های رصدخانه ی جنوبی اروپا (اِسو، ESO) و تلسکوپ هایی در جزایر قناری دو ستاره ی بسیار پرجرم را در دل سحابی سیاره ای Henize 2-428 (هینایز ۴۲۸-۲) یافته اند. این دو ستاره که در حال گردش به گرد یکدیگرند، به آرامی به هم نزدیک و نزدیک تر خواهند شد و زمانی که به هم برسند و با هم ادغام شوند -چیزی حدود ۷۰۰ میلیون سال دیگر- جرمشان به اندازه ی کافی خواهد شد که بتوانند یک انفجار ابرنواختری به پا کنند. دستاوردهای این پژوهش روز ۹ فوریه ی ۲۰۱۵ در شماره ی آنلاین نشریه ی نیچر منتشر شده است.

نگاره ی هنری از دو ستاره ی کوتوله ی سفید در دل سحابی هینایز ۴۲۸-۲ که در حال نزدیک شدن و پیوستن به یکدیگر، و تبدیل شدن به یک ابرنواختر گونه ی Ia هستند.

 این گروه از اخترشناسان یک جفت کوتوله ی سفید نزدیک به هم را یافته اند که جرم کُلشان به ۱.۸ برابر جرم خورشید می رسد. کوتوله های سفید پسمانده های کوچک ولی بسیار چگال ستارگان هستند. این سنگین ترین جفت ستاره از این گونه است که تاکنون یافته شده (۱). این دو در آینده، زمانی که به یکدیگر بپیوندند، یک انفجار افسارگسیخته ی گرما-هسته ای به راه خواهند انداخت که به یک ابرنواختر گونه ی Ia خواهد انجامید. (۲)

دانشمندانی که این زوج سنگین وزن را یافتند در واقع در پی یافتن پاسخ یک پرسش دیگر بودند. آن ها می خواستند دریابند چگونه برخی از ستارگان در پایان زندگی، چنین سحابی هایی با پیکره ی شگفت آور و نامتقارن پدید می آورند. یکی از اجرامی که آنان به این هدف بررسی کردند همین سحابی سیاره ای شگفت انگیز هینایز ۴۲۸-۲ بود. (۳)

آنری بافن، یکی از نویسندگان پژوهش از اِسو می گوید: «زمانی که ما با تلسکوپ بسیار بزرگ اِسو به ستاره ی مرکزی این سحابی نگاه کردیم دریافتیم این ابر برافروخته که به گونه ی شگفتی نامتقارن است نه یکی، بلکه یک جفت ستاره در دلش دارد.»

این پشتیبان نظریه ای بود که بر پایه ی آن، دلیل شکل های برخی از این سحابی ها، وجود ستاره های دوتایی در مرکز آن هاست. با این وجود، این یافته دستاوردهای جالب دیگری هم داشت.

سحابی سیاره ای یا سیاره نمای Henize 2-428 (هینایز ۴۲۸-۲) از چشم تلسکوپ وی.ال.تی رصدخانه ی جنوبی اروپا

 رومانو کورادی، یکی دیگر از نویسندگان و پژوهشگری در بنیاد اخترفیزیک جزایر قناری (IAC) در تنریف می گوید: «رصدهای بیشتری که با تلسکوپ های جزایر قناری انجام گرفت به ما امکان داد تا مدار این دو ستاره را تعیین کنیم و جرم هر یک از آن ها و فاصله‌شان از یکدیگر را اندازه بگیریم. اینجا بود که بزرگ ترین شگفتی آشکار شد.»

آن ها دریافتند که این دو ستاره هر یک جرمی کمتر از جرم خورشید دارند و نیز هر چهار ساعت یک بار به گرد هم می چرخند. این دو به اندازه ای به هم نزدیکند که بر پایه ی نظریه ی نسبیت عام انیشتین، به دلیل گسیلیدن امواج گرانشی، مارپیچ وار به هم نزدیک و نزدیک تر خواهند شد تا این که سرانجام تا حدود ۷۰۰ میلیون سال دیگر به هم پیوسته و یک تک ستاره شوند.

ستاره ای که از این پیوند پدید می آید به اندازه ای پرجرم خواهد بود که دیگر هیچ چیزی نخواهد توانست جلوی رُمبش گرانشی آن و سپس انفجار ابرنواختری‌اش را بگیرد. دیوید جونز، یکی دیگر از نویسندگان پژوهشنامه و همکار اِسو در زمان به دست آمدن این داده ها می گوید: «تاکنون پدیده ی رخ دادن ابرنواختر گونه ی Ia در پی ادغام دو کوتوله ی سفید کاملا نظری بود. ولی جفت ستاره ی درون هینایز ۴۲۸-۲ نمایی راستین از آن را به ما می دهد.»

میگوئل سانتاندر-گارسیا، رهبر پژوهشگران در پایان می گوید: «این یک سامانه ی بسیار رازگونه است. این سامانه در بررسی ابرنواخترهای گونه ی Ia که به گونه ای گسترده برای اندازه گیری فاصله های کیهانی به کار می روند و در کشف این که گسترش کیهان به دلیل وجود انرژی تاریک رو به شتاب است نفشی کلیدی داشته اند پیامدهای ارزشمندی خواهد داشت.»

 یادداشت ها:
۱) حد چاندراسخار بالاترین مقدار جرمی است که یک کوتوله ی سفید می تواند داشته باشد و در برابر رُمبش گرانشی خود پایداری کند. مقدار این حد برابر با ۱.۴ جرم خورشیدی است.

۲) ابرنواخترهای گونه ی Ia زمانی رخ می دهند که یک ستاره ی کوتوله ی سفید به جرمی اضافه دست یابد، خواه با گرفتن و برافزایش مواد از یک همدم ستاره ای و خواه از راه ادغام با یک کوتوله ی سفید دیگر. اگر در این فرآیند، جرم کوتوله ی سفید از حد چاندراسخار بیشتر شود، ستاره توانایی پایداری در برابر گرانش خود را از دست داده و در خود خواهد رُمبید. در نتیجه ی رمبش، دمای آن بالا می رود و یک واکنش مهارناپذیر هسته ای رخ می دهد و ستاره منفجر می شود.

۳) سحابی های سیاره ای یا سیاره نما هیچ ارتباطی با سیاره ها ندارند. این نام در سده ی ۱۸ میلادی و از آن رو به آن ها داده شد که از پشت تلسکوپ های کوچک آن روزگار، همانند قرص سیاره های دوردست دیده می شدند.

یک ستاره درهفت آسمان

http://1star-7skies.blogspot.co.uk