خطرات آلودگی نوری
|
پدرها و مادرها و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های ما بخوبی‌شب‌های گرم تابستان را به خاطر می‌آورند. وقتی در محله‌های مرکزی شهر در خانه‌هایی که خانه بود و مثل امروز به لانه‌ها یا خوابگاه‌هایی کوچک بدل نشده بود
از پشت توری پشه‌بند هم می‌توانستی صدها ستاره بشماری و گاه عبور شهابی را ببینی و در دل آرزویی کنی. اگر خوابت نمی‌برد و از پشه‌بند بیرون می‌آمدی حتی از همان خانه‌های میانه شهر هم می‌توانستی نواری از راه کهکشان کم‌سو را در آسمان ببینی.
اینک همه چیز از دست رفته است. جای آن خانه‌های باصفا را آپارتمان‌ها گرفته‌اند. جای شعر آهنگین شاهنامه را برنامه‌های سینمایی و جای ستاره‌های آسمان را پروژکتورها. گویی شعر سهراب سپهری تحقق پیدا کرده است و نئون کمر به قتل مهتاب بسته و ما شادمانیم که دنیایمان مدرن شده است، در حالی که در این طغیان نورهای لجام‌گسیخته، سلامت و امنیت خود را نیز از دست داده‌ایم.
زندگی مدرن ما با خود آلودگی‌های فراوانی به همراه داشته است، آلودگی منابع آب و محیط زیست، هوا، صوتی و ده‌ها نوع آلودگی دیگر؛ اما یکی از ویژگی‌های آلودگی‌ها این است که ما متوجه مضر بودن آنها می‌شویم و اگرچه خودمان هم در فرآیند آلوده‌سازی مشارکت داریم، اما می‌دانیم که راه، راه درستی نیست.
گونه‌ای دیگر از آلودگی‌ها نیز وجود دارد که جهان همراه با فرآیند رشد فناوری با آن مواجه شده است و ظاهری متفاوت دارد. در حقیقت در نگاه اول این مساله به هیچ وجه آلودگی به نظر نمی‌رسد، اما نگاهی دقیق‌تر ما را متوجه خطرات آن می‌کند. آلودگی نوری امروزه به یکی از آلودگی‌های اصلی محیط زیست تبدیل شده است.
آلودگی نوری چیست؟
بی‌شک زمانی که ادیسون نخستین لامپ الکتریکی خود را به جهان معرفی کرد هیچ گاه گمان نمی‌کرد که روزی آن ابزار ارزشمند که روشنایی را به شب‌های تیره انسان آورده به ابزاری برای آلودگی تبدیل شود؛ اما در طول مسیر رشد فناوری‌های متعدد، منابع نوری موجود در شهرها نیز افزایش یافتند تا کم‌کم به بحرانی مهم تبدیل شدند.
اگر تصاویر ماهواره‌ای از زمین را که در شب گرفته شده است ببینید و بتوانید مقایسه‌ای بین تصاویری که با فاصله 10 و 20 سال از زمین گرفته شدهاند، کنید متوجه شکل کلان این خطر می‌شوید. امروزه تقریبا هیچ نقطه واقعا تاریکی در جهان وجود ندارد. اما آیا این موضوع بد است؟ پیش از پاسخ به این پرسش باید دید تعریف آلودگی نوری چیست؟ براساس تعریف انجمن بین‌المللی آسمان تاریک که یکی از سازمان‌های اصلی مبارزه با آلودگی نوری در جهان است، منابع نوری که بدون هدف و بدون مهار مناسب جهت و شدت آن، نصب و استفاده می‌شوند منابع آلوده‌کننده محیط به حساب می‌آیند. به این ترتیب هر نوری آلوده‌کننده محیط نیست؛ برای مثال یکی از چراغ‌های خیابان یا یکی از اتوبان‌های نزدیک منزل خود را در نظر بگیرید.
این چراغ‌ها با هدف روشن کردن سطح زمین برای بهبود شرایط دید در شب نصب شدهاند. حال یک بار دیگر و با دقت به آنها نگاه کنید. متوجه می‌شوید که در بیشتر موارد با پروژکتوری مواجهید که هیچ قاب یا حفاظی روی آن قرار ندارد و در خیابان‌ها با لامپ‌های بدون سرپوش مواجه می‌شوید یا حتی در برخی موارد در پارک‌ها با چراغ‌های قوی‌‌ای مواجه می‌شوید که رو به آسمان تنظیم شدهاند و با تعجب متوجه خواهید شدکه سطح زیر آن بر خلاف انتظار چندان روشن نیست.
در چنین حالتی، نوری که مستقیم به سمت آسمان حرکت می‌کند هیچ نقشی در روشن کردن زمین زیر پای شما ندارد. یک تحقیق عمومی نشان می‌دهد در بیشتر موارد، چنین چراغ‌هایی 30 تا 40 درصد توان خود را صرف روشن کردن مستقیم آسمان می‌کنند. حال تصور کنید که روی همین چراغ را محفظه‌ای قیفی شکل قرار دهیم که تا زیر محل قرارگرفتن لامپ امتداد یابد.
در این صورت بخشی از نور منبع‌ها که بیشتر برای روشن کردن زمین استفاده می‌شد باز هم مستقیم به زمین می‌رسد، اما 30 تا 40 درصدی که بی‌دلیل روانه آسمان می‌شد به داخل حفاظ برخورد می‌کند و به سمت زمین بازتابانده می‌شود. به این ترتیب زمین شما 30 درصد بیشتر روشن می‌شود و در عوض آسمان و محیط شما، تاریک‌تر و طبیعی‌تر باقی می‌‌ماند.
خطرات آلودگی نوری
اگر چه این واقعیت درست است که اولین گروه‌‌هایی که متوجه خطر آلودگی نوری شدند، منجمان و بویژه منجمان آماتور بودند، اما خطرات آلودگی نوری تنها در از دست دادن زیبایی‌های آسمان شب خلاصه نخواهد شد. منجمان چون شاهد بودند چگونه هر روز تعداد ستاره‌هایی که در آسمان شب می‌بینند کاهش می‌یابد، متوجه خطر شدند و بسرعت شروع به اقدام علیه گسترش این پدیده بویژه در اطراف محل استقرار رصدخانه‌های بزرگی شدند که با هزینه‌های کلان و با اتکا بر آسمان تاریک محل ساخته شده بودند و اینک در خطر قرار داشتند.
انجمن آسمان تاریک امریکا توانست با توجیه مردم شهر یک میلیون نفری توسکان در نزدیکی کیت پیک آلودگی نوری این ناحیه را کاملا مهار کند؛ اما تحقیقات بعدی نشان داد که اثرات آلودگی مهم‌‌تر از اینهاست. جانور‌شناسان نشان دادند گونه‌های متعددی از حیوانات بر اثر پدیده آلودگی نوری دچار اختلال در سیستم جهت‌یابی خود می‌شوند و با خطر گم شدن و انقراض مواجهند. این مساله بویژه در پرندگانی که نزدیکی شهرها زندگی می‌کنند، رخ می‌دهد.
وقتی به یاد آوردید که در شهری مانند تهران بیش از 100 گونه مختلف پرنده زندگی می‌کنند که بر اثر تغییر ساعت بیولوژیک در خطر قرار دارند، شاید موضوع جدی‌تر به نظر آید موجودات دیگر هم با خطر روبه‌رو هستند.
لاکپشتها یکی از معروف‌‌‌ترین مثال‌‌ها هستند. زمانی که بچه لاکپشتها از تخم بیرون می‌آیند به سمت مهتاب حرکت می‌کنند تا خود را به دریا برسانند.چندی پیش در یکی از سواحل ایالات متحده لاکپشتها پیاپی جهت خود را عوض و در خلاف جهت دریا حرکت کردند و بیشتر آنها بدون آن که به آب برسند از میان رفتند. محققان متوجه شدند نورهای هتل‌های گردشگری آن منطقه جایگزین نورماه و عامل مرگ لاکپشتها شدهاند. انسان هم در معرض آلودگی نوری قرار دارد.
روان‌شناسان ثابت کرده‌اند زندگی در محیطی آلوده از نظر نوری می‌تواند ساعت درون بدن انسان را مختل کند و در عین حال با تغییر ساعت خواب و عمیق نشدن مراحل خواب به استرس و فشارهای عصبی افراد و افزایش خطر بیماری‌های ناشی از استرس بیفزاید.بتازگی نیز گروهی از پزشکان اعلام کرده‌اند احتمال می‌دهند آلودگی نوری عامل مهمی در افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها باشد. اگر هنوز هم قانع نشده‌اید می‌توانید به مساله انرژی فکر کنید.
در شرایطی که همه جهان از تلاش برای کم کردن مصرف انرژی به‌منظور مقابله با گرم شدن زمین سخن می‌گویند می‌توان در نظر داشت که مبارزه با آلودگی نوری دست‌کم 30 درصد کاهش در هزینه‌های مربوط به انرژی در حوزه روشنایی را به همراه خواهد داشت.
شاید برخی گمان کنند با افزایش نور محیط به امنیت آن ناحیه افزوده می‌شود، در حالی که تحقیقات نشان می‌دهد با استفاده از نور بیش از حد بر تضاد تاریکی و روشنایی افزوده می‌شود و به دلیل گشودگی بیشتر مردمک چشم، امکان تشخیص کاهش می‌یابد و محیط برخلاف انتظار، ناامن‌تر خواهد شد.
|
منبع: پارس اسکای
نویسنده : ریحانه رادی |
|
|
|
|